τους λόγους που επέλεξαν το πλαστικό για καθημερινή χρήση.  Η ερώτηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών και αποτέλεσε τον τίτλο του σεναρίου μας ήταν «Είναι τα απορρίμματα σκουπίδια;». Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 30 μαθητές (15 χρονών) της Γ’ τάξης Γυμνασίου.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις απο έγκυρες επιστημονικές πηγές και συνομίλησαν με ειδικούς εμπειρογνώμονες για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από τη συσσώρευση στερεών και υγρών απορριμμάτων  και οδηγούν στη χημική ρύπανση του νερού και του εδάφους, καθώς και για τον ρόλο των αποικοδομητών στις τροφικές αλυσίδες και για τους γεωχημικούς κύκλους (κύκλος  του άνθρακα, κύκλος  του αζώτου). Επίσης ενημερώθηκαν για τα πολυμερή – πλαστικά, τον τρόπο παρασκευής τους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χρήσης τους  και το πρόβλημα της μη αποικοδόμησής τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν η επεξεργασία ερωτήσεων, ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η σύνταξη συμπερασμάτων και η σύνθεση ομαδικών εργασιών.  Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις που αξιοποιήθηκαν για το σενάριο ήταν:  η διερευνητική μέθοδος μάθησης που εισάγει την επιστημονική έρευνα στη σχολική πράξη, η βιωματική μέθοδος, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και  η μέθοδος επίλυσης προβλημάτων  (Kalathaki, 2015).

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές:

• Φιλοτέχνησαν μία αφίσα με σύνθημα «Γέμισε το μέλλον σου με όνειρα και όχι με σκουπίδια» για την κυκλικη οικονομία και την ανακύκλωση.
• Έκαναν καμπάνια ενημέρωσης των μαθητών της περιοχής αναρτώντας αφίσες στο σχολείο τους αλλά και στα υπόλοιπα σχολεία της περιοχής.
• Έφτιαξαν μια κατασκευή από ανακυκλώσιμα υλικά, για τη ρύπανση της θάλασσας από τα πλαστικά.
• Έστειλαν μία επίστολή στο δήμαρχο για την αναγκαιότητα ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με την ανακύκλωση και τη σπουδαιότητα της κυκλικής οικονομίας. 
•  Εμπλούτισαν με άρθρα, συνδέσμους και φωτογραφίες από τις δράσεις που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος,  ένα ηλεκτρονικό περιοδικό που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του προγράμματος.
• Καθάρισαν την παραλία του ενυδρείου Κρήτης από τα σκουπίδια.
• Δημιούργησαν μία γωνιά ανακύκλωσης στο σχολείο με τους κάδους που δωρίθηκαν από τον ΕΣΔΑΚ.
• Επέλεξαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα και έκαναν μια ερευνητική εργασία δικής τους επιλογής και έμπνευσης. 
• Παρουσίασαν τις εργασίες τους με μορφή εκθεσης στο σχολείο τους για την παγκόσμια μέρα περιβάλλοντος.
• Παρουσίασαν τις δράσεις τους στο μαθητικο συνέδριο Connect 2023 που διεξήγθει στις 19/05/2023.

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά ή ατομικά, υποστηριζόμενοι από τους καθηγητες και τις οικογένειές τους.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε για τη συνδιδασκαλία της χημικής ρύπανσης και της διαχείρισης των απορριμμάτων στα μαθήματα Χημείας και Βιολογίας Γ΄ Γυμνασίου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και στα πλαίσια της Γεωγραφίας Β΄ Γυμνασίου και στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων στην Ενότητα «Φροντίζω το Περιβάλλον». Ήταν μια πρόκληση να συνδυαστούν δυο γνωστικά αντικείμενα για την διδασκαλία της ρύπανσης εκτός ωρολογίου προγράμματος με ποικίλες βιωματικές δραστηριότητες. Ηταν καινοτόμο καθώς έφερε τους μαθητές σε επαφή με εμπειρογνώμονες διευρύνοντας περισσότερο το γνωστικό τους πεδίο. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους επειδή οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να  συζητήσουν με ειδικούς επιστήμονες/εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του νερού και του εδάφους, να βγουν από τα όρια της σχολικής τάξης και να διερευνήσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα της αρεσκείας τους με επιστημονικό τρόπο.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ + ] Διεύθυνση του σχολείου  [ +  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές, στην αρχή είχαν κάποια συστολή με το πρόγραμμα, αλλά στην πορεία υλοποίησής του, η συστολή τους μετατράπηκε σε ενθουσιασμό, γιατί εκτός από τις εκπαιδευτικές εκδρομές και τις επιστημονικές συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες που πραγματοποίησαν, τους δόθηκε η ευκαιρία να δράσουν, να δημιουργήσουν και να εκδηλώσουν την ευαισθησία τους γύρω από πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα. Επίσης τους δόθηκε η δυνατότητα να ξεφύγουν από τα πλαίσια του σχολικού περιβάλλοντος και τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας, να εμπλέξουν στο πρόγραμμα τις οικογένειές τους και να κάνουν διάχυση του προγράμματος στους μαθητές του σχολείου τους καθώς και των άλλων σχολείων της περιοχής. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «δεν το περίμενα ότι θα μάθω τόσες πληροφορίες σχετικα με τα σκουπίδια, με τόσο διασκεδαστικό τρόπο».

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ +  ] ενασχόληση των οικογενειών   [ +  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ +  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε:__________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

Νοιάζομαι: Οι μαθητές  ενδιαφέρθηκαν για το πρόβλημα της άνετης προσβασιμότητας στον χώρο του σχολείου που αντιμετωπίζουν άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, και συγκεκριμένα τυφλοί και άνθρωποι σε αναπηρικά αμαξίδια.Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν συνολικά 104 (52 μαθητές Α  Γυμνασίου και 52 μαθητές Β Γυμνασίου). H ευαισθητοποίησή τους έγινε  μέσω  της δραστηριότητας: ΕΛΑ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΜΟΥ. Πραγματοποιήθηκε  επίσκεψη στο σχολείο  αντιπροσωπείας του συλλόγου αθλητών μπάσκετ με αναπηρία «Μέγας Αλέξανδρος 1994».Οι αθλητές του συλλόγου συζήτησαν   με τα παιδιά για την καθημερινότητά τους, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, αλλά και το πώς οι κανόνες του μπάσκετ με αμαξίδιο είναι ίδιοι με το μπάσκετ που παίζουν τα παιδιά. Στο τέλος, οι ίδιοι οι μαθητές και οι μαθήτριες δοκίμασαν να κινηθούν και να αγωνιστούν με αμαξίδια.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές  απέκτησαν γνώσεις για τη δημιουργία χαρτών υπό κλίμακα, στα πλαίσια του μαθήματος της γεωγραφίας. Με τη βοήθεια επιστημόνων του τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ., έμαθαν τη δημιουργία ψηφιακών διαδραστικών χαρτών με τη χρήση του λογισμικού ARCGIS και της εφαρμογής FIIED Maps του κινητού τηλεφώνου. Ακόμη, παρακολούθησαν σεμινάριο 3D σχεδίασης στο λογισμικό Tinkercad  από τον τομέα Διδακτικής της Φυσικής του τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ. Επιπλέον, γνώρισαν τη γραφή  BRALLIE για τυφλούς.  Τέλος,  γνώρισαν  τη δημιουργία ηλεκτρονικών κυκλωμάτων με τη χρήση μικροεπεξεργαστή Arduino UNO, στα πλαίσια του μαθήματος της πληροφορικής και των εργαστηρίων δεξιοτήτων στην ενότητα STEM. 

Κατά την εφαρμογή του σεναρίου οι μαθητές κατάφεραν:

• Να αποκτήσουν δεξιότητες υλοποίησης  γνώσεων στην καθημερινή ζωή για την επίλυση προβλημάτων
• Να συνεργάζονται και να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους
• Να διερευνούν, να ενεργούν και να ανακαλύπτουν
• Να θέτουν ακριβή και λογικά ερωτήματα
• Να διατυπώνουν υποθέσεις
• Να σχεδιάζουν έρευνα 
• Να εξάγουν συμπεράσματα και να εξετάζουν τη συμβατότητά τους με τις υποθέσεις τους.

Δρω:

• Οι μαθητές  χαρτογράφησαν, υπό κλίμακα,  το προαύλιο του σχολείου εντοπίζοντας τους χώρους που υπάρχει δυσκολία προσβασιμότητας για άτομα με ειδικές ανάγκες.
• Με τη βοήθεια του λογισμικού ARCGIS και της εφαρμογής FIED Maps του κινητού τηλεφώνου δημιούργησαν έναν ψηφιακό διαδραστικό χάρτη προσβασιμότητας στην περιοχή γύρω από το σχολείο όπου καταγράφηκαν αναλυτικά όλες οι περιπτώσεις που υπήρχε πρόβλημα πρόσβασης για άτομα με αναπηρία (πχ. έλλειψη διάβασης, στενό πεζοδρόμιο, σπασμένα πλακάκια, έλλειψη μπάρας κτλ). Στην καταγραφή συμμετείχαν όλοι οι μαθητές καθώς και οι γονείς για τη λήψη όσο το δυνατόν περισσότερων μετρήσεων. Ο χάρτης προσβασιμότητας μπορεί να αξιοποιηθεί από τις δημοτικές αρχές. 
• Με τη βοήθεια της τρισδιάστατης σχeδίασης σχεδιάστηκαν επιγραφές των αιθουσών και των χώρων του σχολείου σε γραφή BRALLIE.
•  Σχεδιάστηκε τρισδιάστατη παιδική χαρά στο λογισμικό Tinkercad για παιδιά με ειδικές ανάγκες που περιελάμβανε γήπεδο ποδοσφαίρου με  ηχητική μπάλα με κουδουνάκι, ειδικές κούνιες, μύλο και τραμπολίνο  με ράμπες με ράμπες για αναπηρικά αμαξίδια, μπασκέτα σε χαμηλό ύψος, τραμπάλες με λαβές και ειδικούς ιμάντες προστασίας κ.α.
• Με τη βοήθεια με ΑRDUINO UNO, αισθητήρα απόστασης υπερύθρων και βομβητή  κατασκευάστηκε από τους μαθητές συσκευή για τον εντοπισμό εμποδίων για άτομα με μειωμένη όραση.

 Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν αφίσες με τον χάρτη προσβασιμότητας και τον χάρτη του σχολείου, εκτύπωσαν στον 3D εκτυπωτή της επιγραφές με γραφή BRALLIE,   ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά  και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές  τους , που συμμετείχαν στη καταγραφή δεδομένων  του χάρτη, και των μελών της σχολικής κοινότητας δημοσιοποίησαν το έργο τους στην ιστοσελίδα του σχολείου,το παρουσίασαν στο συνέδριο CONNECT και σε ανοιχτή εκδήλωση στο σχολείο. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν  πλήρως  ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ωστόσο, λόγω της έκτασης των δραστηριοτήτων, κάποιες από αυτές  ολοκληρώθηκαν στα πλαίσια ομίλων.  Ήταν ένα  ιδιαίτερα χρήσιμο, εποικοδομητικό και καινοτόμο πρόγραμμα  συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών και εναρμονισμένο με τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης για τη δημιουργία πόλεων και οικοσμών χωρίς αποκλεισμούς, για  τη διασφάλιση υγιούς ζωής και την προαγωγή της ευημερίας χωρίς αποκλεισμούς για όλους. Μέσα από τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων, εκτός σχολικής αίθουσας, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με σύγχρονα μεθοδολογικά εργαλεία μάθησης και ευαισθητοποιήθηκαν σε κοινωνικά  προβλήματα.Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη  για άλλους δασκάλους επειδή τους παρέχει τη δυνατότητα νοηματοδότησης και άμεσης εφαρμογής της γνώσης από τους μαθητές τους για την επίλυση προβλημάτων. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από  τη Διεύθυνση του σχολείου, τον Σύλλογο Διδασκάντων και τους  φορείς του Πανεπιστημίου που βοήθησαν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων από τους μαθητές.
                                                       

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν  ιδαίτερα συμμετοχικοί σε όλες τις φάσεις διεξαγωγής του προγράμματος και ευαισθητοποιημένοι  σε πολύ υψηλό βαθμό. Ένιωσαν ιδαίτερα υπερήφανοι για τις δημιουργίες τους.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  της ενασχόληση των οικογενειών, μέσω της συμμετοχής τους  στη συλλογή δεδομένων του ψηφιακού χάρτη,    της  συμμετοχής των κοριτσιών, που έδειξαν μια ιδιαίτερη κλίση και δεξιότητα στην 3D σχεδίαση και της ευαισθητοποίησης των μαθητών για τις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: πολλοί μαθητές εκδήλωσαν  έντονο ενδιαφέρον  να  γνωρίσουν  κι άλλες πτυχές και δυνατότητες  του λογισμικού ARCGIS  ή  αναζήτησαν κι άλλα αντίστοιχα μεθοδολικά εργαλεία  χαρτογράφησης. Επιπλέον υπήρξε ενδιαφέρον για τις δυνατότητες  του μικροεπεξεργή Arduino Uno με  τη χρήση κι άλλων αισθητήρων. Επίσης,  μαθητές με ιδιαίτερη  κλίση στην  τρισδιάστατη σχεδίαση  ξεκίνησαν να ασχολούνται και με πιο σύνθετα  σχεδιαστικά εργαλεία, όπως το  Blender. 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ανησυχούσαν για την υποβάθμιση του Ποικίλου Όρους, βασικού πνεύμονα πρασίνου στη Δυτική Αθήνα που οδηγούσε σε έκπτωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 14 ετών, 32 στον αριθμό και πήγαιναν στη  Β΄Γυμνασίου.

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις σχετικά με τη γεωλογία, τη βιολογία ( βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα), την αποτύπωση του γεωγραφικού χώρου, την φυτοπαθολογία, τις ανθρώπινες παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας και τις συνέπειές τους, την ανακύκλωση, την ιστορική κληρονομιά (κατάλοιπα αρχαίων κατασκευών στο χώρο), αλλά απέκτησαν και γνώσεις γύρω από τη χρήση ψηφιακών προγραμμάτων για τη δημιουργία οπτικοακουστικών προϊόντων. Οι δεξιότητες που άσκησαν οι μαθητές ήταν μεταξύ άλλων η επεξεργασία ερωτήσεων, η συγκέντρωση στοιχείων, η ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση και η κριτική στάση απέναντι σε φορείς της αυτοδιοίκησης (λογοδοσία),  ο σχεδιασμός δράσεων, η εξαγωγή συμπερασμάτων, η αυτενέργεια, η ενεργός πολιτότητα, η διάχυση των μηνυμάτων στην κοινότητα.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν βίντεο με τις δράσεις τους, εκτύπωσαν μεγάλη αφίσα που τοιχοκόλλησαν σε όμορα σχολεία,μελέτησαν χάρτες και  δημιούργησαν πρόπλασμα με αποτύπωση του ανάγλυφου του Ποικίλου Όρους, σχεδίασαν και κατασκεύασαν εκπαιδευτικό υλικό (επιτραπέζιο παιχνίδι), πραγματοποίησαν δράση / χάπενινγκ στην αυλή του σχολείου για να διαδώσουν το περιβαλλοντικό τους μήνυμα, πήραν συνέντευξη από τον αντιδήμαρχο της τεχνικής υπηρεσίας του δήμου για τις ευθύνες της πολιτείας και τα έργα ανάπλασης που θα γίνουν στο μέλλον, έκαναν έρευνα στο πεδίο επισκεπτόμενοι συγκεκριμένους χώρους του Όρους (προσανατολισμός με GPS), δημιούργησαν ψηφιακό φυτολόγιο και επιδόθηκαν σε αγώνα λόγων (προστασία περιβάλλοντος vs οικονομικής ανάπτυξης). Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους και μέλη της κοινότητας (φορείς, σύλλογο διδασκόντων, οργανισμούς (λ.χ. ΑΣΔΑ), περιβαλλοντικούς συνδέσμους (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης).

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα υπήρξε ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν ιδιαίτερα αξιόλογο και καινοτόμο έργο γιατί έδειξε για πρώτη φορά στους μαθητές πώς μπορούν με τη βοήθεια της επιστήμης και με συντονισμένες ενέργειες να παρέμβουν σε κοινωνικά προβλήματα που αφορούν την κοινότητα και να καταλάβουν ότι η φωνή τους έχει δύναμη. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους, επειδή ενεργοποιεί τους μαθητές και τους μαθαίνει πώς να μαθαίνουν, διευρύνοντας παράλληλα τους ορίζοντές τους. Αν για παράδειγμα οι διδάσκοντες αναδείξουν ένα κοινωνικό/περιβαλλοντικό πρόβλημα που απασχολεί την κοινότητα και τους δώσουν την δυνατότητα να σχεδιάσουν δράσεις και να απευθυνθούν σε επιστήμονες και φορείς, οι μαθητές θα αναλάβουν τον έλεγχο της μάθησής τους,  και θα τούς εκπλήξουν ευχάριστα με το ενδιαφέρον και τις ιδέες  τους.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Χ ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                    [ Χ ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Χ ] Άλλο:  περιβαλλοντικούς συνδέσμους και οργανισμούς

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πρόθυμοι να συμμετάσχουν και να ερευνήσουν. ενώ υπήρξαν ενθουσιώδεις κατά την καθοδηγούμενη έρευνα στο πεδίο και τον προσανατολισμό στον χώρο. Άκουσαν με προσοχή τους επιστήμονες και διατύπωσαν ερωτήματα. Είχαν πολλές ιδέες  για δράσεις και παρακίνησαν και άλλους μαθητές (εκτός της ομάδας) να συμμετάσχουν στις περιβαλλοντικές τους ενέργειες για διάχυση των αποτελεσμάτων στην κοινότητα. Πρόκειται για μια αποθησαυρισμένη πρακτική που θα ανήκει στο μαθησιακό κεφάλαιο των μαθητών και στο μέλλον. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε “ποτέ πριν φωτογραφίσω τα φυτά και τα λουλούδια για το ψηφιακό μας φυτολόγιο δεν είχα καταλάβει πόσο όμορφα είναι και πόσο μεγάλη ποικιλία υπάρχει στο βουνό. Τα ανακάλυψα μέσα από τη φωτογραφική μηχανή του κινητού μου και από αυτά που μας έδειξε η κυρία Γεωπόνος”.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ Χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ Χ ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: 

οι οικογένειες μοιράστηκαν τον ενθουσιασμό των μαθητών για τις δράσεις τους και για τα όσα ενδιαφέροντα μάθαιναν από τους πολλούς και διαφορετικούς επιστήμονες που στήριξαν το συγκεκριμένο πρόγραμμα/σενάριο. Ομοίως και οι μαθητές εντυπωσιάστηκαν από τις γνώσεις και τα δεδομένα που τους παρουσίασαν οι επιστήμονες και ενδεχομένως αυτό να έχει έναν αντίκτυπο στην επιλογή σταδιοδρομίας τους στο μέλλον.

Αυτή η καλή πρακτική παρουσιάζει μια πρωτοβουλία ανοιχτής σχολικής εκπαίδευσης για το CONNECT, που αναπτύχθηκε από το ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΖΕΡΜΙΑΔΩΝ υπ’ ευθύνη της εκπαιδευτικού Ζερβάκη Γαλάτειας ΠΕ04.02, από 01 / 11/ 2022 έως 30 / 05 / 2023. Στις δραστηριότητες συμμετείχε ένας επιστήμονας, η Καθηγήτρια Δρ. Μαρία Βαμβακάκη από το Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Υλικών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Υποστηρίχτηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης. Αυτή η πρακτική παρουσιάστηκε προηγουμένως εδώ.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν με ένα πραγματικό πρόβλημα, τη χρήση πλαστικών στη συσκευασία και τη μεταφορά τροφίμων. Με τη βοήθεια φύλλου εργασίας, κατέγραψαν τους τρόπους με τους οποίους τα τρόφιμα που καταναλώνουν καθημερινά, έρχονται σε επαφή με πλαστικά. Επίσης, κατέγραψαν τα είδη των τροφίμων που υπάρχουν στην αγορά και βρίσκονται σε επαφή με πλαστικά. Στη συνέχεια, αναρωτήθηκαν για τη σημασία που έχει η επαφή των τροφίμων με πλαστικές συσκευασίες και δοχεία, για την υγεία μας αλλά και την τύχη τόσης ποσότητας πλαστικού που χρησιμοποιείται. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν συνολικά 20, προερχόμενοι από την Α’ και Β’ Λυκείου, ηλικίας 15 – 17 ετών.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τη Χημεία των πολυμερών. Με τη βοήθεια επιστημονικών πηγών, διερεύνησαν τα είδη των πλαστικών και την τεχνολογία τους, τον τρόπο χρήσης τους και τον τρόπο ανακύκλωσής τους. Επίσης, με τη βοήθεια του επιστήμονα, συνέλεξαν απορίες και συζήτησαν σχετικά με τον τρόπο παραγωγής και ανακύκλωσης των πλαστικών. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν: 

• η διερευνητική επιστημονική μέθοδος (υπόθεση – πείραμα – συμπέρασμα), 
• η ανάλυση δεδομένων, 
• η αναζήτηση, αξιολόγηση και χρήση δεδομένων από το διαδίκτυο, 
• η συζήτηση με επιχειρήματα και κατόπιν λήψη αποφάσεων
• η έκβαση συμπερασμάτων και η σύνθεση προτάσεων
• η κριτική σκέψη και
• οι ψηφιακές δεξιότητες. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν ένα Φεστιβάλ Δράσεων Αντικατάστασης Πλαστικών στο σχολείο, όπου, αρχικά, ενημέρωσαν την υπόλοιπη μαθητική κοινότητα για το πρόβλημα που δημιουργούν τα πλαστικά στην υγεία μας. Έπειτα, κατασκεύασαν τσάντες από παλιά μπλουζάκια με χρήση ραπτομηχανής και ανακύκλωσαν εφημερίδες, που μάζευαν οι μαθητές δύο μήνες, προς κατασκευή χάρτινων ποτηριών για αντικατάσταση των πλαστικών. Πραγματοποιήθηκε λήψη βιντεο κατά τη διάρκεια της ανακύκλωσης και επένδυση μουσικού υπόβαθρου σε αυτό, με τη βοήθεια του ψηφιακού εργαλείου clipchamp.com. Ακόμα, κατασκεύασαν ένα ψηφιακό βιβλίο με τη βοήθεια του ψηφιακού εργαλείου storyjumper.com, όπου συγκέντρωσαν τη συνολική εμπειρία τους στη διαδικασία αυτή, αλλά και αρκετές συμβουλές ως προς το πώς θα μπορούσε κανείς να αντικαταστήσει το πλαστικό στην αποθήκευση και μεταφορά τροφίμων. Τέλος, συνέθεσαν μια παρουσίαση για το Μαθητικό Συνέδριο, στην πλατφόρμα Genial.ly. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τους καθηγητές του σχολείου και τις οικογένειές τους.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση: Η δραστηριότητα είναι ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν αρκετά χρήσιμη, πιο εποικοδομητική για τη μαθησιακή διαδικασία, σε σχέση με την κλασσική διδασκαλία. Επίσης, αποτέλεσε πρόκληση για τους μαθητές μας, μιας και λόγω της ιδιομορφίας του τόπου (ορεινό σχολείο) με τις συνήθειες που έχει κάθε μαθητής (ελάχιστος χρόνος για ακαδημαϊκές δραστηριότητες) αλλά και λόγω του ότι είναι Λύκειο και έχουμε εκ φύσεως λιγοστό χρόνο να αφιερώσουμε σε διαδραστικές δραστηριότητες. Παρόλο, όμως, που ήταν πρόκληση, οι μαθητές μας ανταπεξήλθαν επάξια και κατάφεραν να κάνουν ένα βήμα πιο κοντά στις Φυσικές Επιστήμες. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή είναι σημαντικό για την Επιστήμη να αξιοποιούνται άλλες μέθοδοι, μαθητοκεντρικές, με δυνατότητα παρατήρησης, διερεύνησης, πειραματισμού και συμπεράσματος.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [✓] Διεύθυνση του σχολείου  [✓] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
[ ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [✓] Άλλο:  Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων______

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές μας ενεπλάκησαν σε μεγάλο βαθμό στην υλοποίηση του σεναρίου. Η συμμετοχή τους ήταν, σε κάθε φάση, πρωταγωνιστική, καθώς οι ίδιοι μοιράστηκαν τις αρμοδιότητες μεταξύ τους. Έτσι, στο τέλος συνέβαλαν όλοι στο αποτέλεσμα. Η αρωγή των καθηγητών ήταν καθαρά υποστηρικτική κυρίως σχετικά με τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων, τα οποία οι μαθητές έμαθαν να χειρίζονται χωρίς μεγάλο κόπο. Έτσι, εκτός από της ψηφιακές δεξιότητες που βελτίωσαν, μαζί με την επικοινωνία και την συνεργατικότητα, έγιναν ομάδα και με τους καθηγητές τους, δείχνοντάς τους εμπιστοσύνη. Ανακάλυψαν καινούριες προοπτικές για το μέλλον τους και απέκτησαν άλλη εικόνα για το τι είναι Επιστήμη. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε ότι μια μέρα θα ήθελε να γίνει ερευνητής και να χρησιμοποιήσει τη γνώση της τεχνολογίας και της επιστήμης για να κάνει κάτι καλό στον τόπο του.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[✓ ] ενασχόληση των οικογενειών [✓ ] συμμετοχής των κοριτσιών[ ✓] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμεςστην επιστήμητη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Οι γονείς συνέβαλαν αρκετά στη συνολική διαδικασία, καθώς οι πρώτες συζητήσεις των μαθητών γύρω από το θέμα ξεκίνησε με τον δικό τους ρόλο. Επίσης, βλέποντας ότι τα παιδιά τους συμμετείχαν σε κάτι καινοτόμο και διαφορετικό από μια κλασσική μαθησιακή διαδικασία, τους παρότρυναν και τους βοηθούσαν πολλές φορές να διεκπεραιώσουν την εργασία. Η συμμετοχή των κοριτσιών ήταν εμφανώς μεγαλύτερη κι αυτό συνέβη γιατί τύχαινε στα συγκεκριμένα τμήματα να είναι κορίτσια αυτά τα παιδιά που δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις Φυσικές Επιστήμες. Παρόλα αυτά, όλα τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με τις δυνατότητές τους, με την ικανότητά τους να μπορούν να παρουσιάζουν την εργασία τους σε κοινό, κάτι το οποίο έκαναν για πρώτη φορά. Επίσης, εντυπωσιάστηκαν, όχι μόνο από την Επιστήμονα με την οποία συζήτησαν τους προβληματισμούς τους, αλλά και κατά τη συμμετοχή τους στο Μαθητικό Συνέδριο, όπου αλληλεπίδρασαν με τόσους συνομήλικούς τους, από άλλα μέρη και σχολεία και με διαφορετικές συνήθειες, και ανακάλυψαν ποια μπορεί να είναι η δύναμη ενός νέου και με πόσους διαφορετικούς τρόπους μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνογνωσία που ήδη κατέχουν.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν, ενδιαφέρθηκαν και ανησύχησαν για ένα πραγματικό πρόβλημα την κλιματική αλλαγή που συμβαίνει τόσο στο Ηράκλειο αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 14 ετών, Β τάξη Γυμνασίου και 24 τον αριθμό.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για το κλίμα, την κυκλοφορία της ατμοσφαίρας, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, χημική ρύπανση και υπερθέρμανση του πλανήτη . Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν επεξεργασία ερωτηματολογίου, σύνταξη προτάσεων προς το Δήμαρχο της πόλης, ανάλυση δεδομένων, εξαγωγή συμπερασμάτων .  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν   ppt, ερωτηματολόγιο , γράμμα στο Δήμαρχο, παρουσίαση σε συνέδριο CONNECT . Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν χρήσιμη και καινοτόμα γιατί ανέδειξε τοπικά προβλήματα ρύπανσης που σχετίζονται με παγκόσμια προβλήματα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη  για άλλους δασκάλους επειδή συνδέει το τοπικό πρόβλημα με την παγκόσμια πραγματικότητα.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ v ] Διεύθυνση του σχολείου  [  v ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν ευχαριστημένοι , ενθουσιασμένοι με την ενασχόληση τοπικών και παγκόσμιων προβλημάτων που σχετίζονται με επιστημονικά και κοινωνικά θέματα  και έμαθαν να διατυπώνουν επιχειρήματα και προτάσεις επίλυσης προβλημάτων.  Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «θεωρώ ότι συμμετέχω στην επίλυση των προβλημάτων της πόλης μου>>.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[  v ] ενασχόληση των οικογενειών   [ v  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ v  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Οι μαθητές/ μαθήτριες συζήτησαν με τις οικογένειές τους  βλέποντας κατάλληλα βίντεο για τοπικά και παγκόσμια προβλήματα ρύπανσης . Η συμμετοχή των μαθητριών ήταν ισότιμη με την αντίστοιχη των μαθητών και ενίσχυσε την αυτοπεποίθεσή τους ως προς την ενασχόληση  με τις φυσικές επιστήμες. Όλοι οι μαθητές και όλες οι μαθήτριες  ευαισθητοποιήθηκαν  για τα επιστημονικά θέματα που μελέτησαν και σκέφτηκαν σοβαρά για τη σταδιοδρομία τους  σχετικά με τις φυσικές επιστήμες

Νοιάζομαι: Οι μαθητές διαπίστωσαν την ανάγκη να γνωρίσουν και να παρατηρήσουν τον διάστημα ως ένα χώρο που αποτελεί μέρος του περιβάλλοντός μας, συνειδητοποιώντας τον ρόλο του για την διατήρηση του ανθρώπου στο παρόν και το μέλλον, καθώς και την ανάγκη για την διατήρησή του διαστήματος ως χώρο χωρίς πυρηνικά και οποιασδήποτε άλλης μορφής απόβλητα. Διαπίστωσαν ακόμη ότι το σχολείο δεν διέθετε τηλεσκόπιο και με την βοήθεια και την καθοδήγησή μας, αφού μελετήθηκαν τα είδη και ο τρόπος λειτουργίας των τηλεσκοπίων, αποφασίσθηκε από κοινού με τους μαθητές να προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε με την βοήθεια των γονιών τους, τηλεσκόπια από καθημερινά και κατά προτίμηση ανακυκλωμένα υλικά.                  Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν αρχικά 25, αλλά μετά την αποχώρηση ενός, έμειναν 24 και προέρχονταν και από τις τρεις τάξεις του Λυκείου μας.  Δηλαδή ήταν ηλικίας 16 – 18 ετών, και συμμετείχαν στους Ομίλους Αστρονομίας & Αστροφυσικής του σχολείου μας.   Οι δυο Όμιλοι συναντιόμασταν μαζί κάθε Τρίτη και Παρασκευή μετά το πέρας των μαθημάτων από τις 13:45 – 14:45, με μεγάλη θυσία ελεύθερου χρόνου και από μας και τους μαθητές μας, αφού η εκπαιδευτική νομοθεσία των ΓΕΛ δεν επιτρέπει την συμπερίληψη των Ομίλων στο εκπαιδευτικό ωράριο, πράγμα που ίσχύει για τους Ομίλους στα πρότυπα και πειραματικά σχολεία. Αυτό βέβαια είχε ως άμεση συνέπεια ότι εκτός από έναν αρκετά συμπαγή πυρήνα περίπου 9 μαθητών κυρίως της 1ης Λυκείου, που παρακολουθούσαν ενεργά και συμμετείχαν ανελειπώς στις συναντήσεις, να μην συμμετέχει στους Ομίλους τακτικά, αλλά εκ περιτροπής μια αρκετά μεγάλη μερίδα μαθητών των δυο ανώτερων τάξεων του Λυκείου μας. Την μερίδα αυτή των μαθητών αποφασίσαμε να την διατηρήσουμε στον Όμιλο, παρά τις απουσίες της, μη εφαρμόζοντας αυστηρά τα σχετικά περί των Ομίλων για χάρη της ωφέλειάς τους, αναλογιζόμενοι της δυσκολίες της προετοιμασίας τους για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις για την είσοδό τους στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές παράλληλα με την σχεδίαση και την κατασκευή  των τηλεσκοπίων και τον τρόπο λειτουργίας τους πήραν βασικές και προχωρημένες γνώσεις Αστρονομίας  και Αστροφυσικής .

Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

1. Η έρευνα για αποτελεσματική αναβάθμιση (upcycling) των καθημερινών και χρησιμοποιημένων υλικών για μετασχηματισμό και εξέλιξή τους σε χρήσιμα όργανα για την ζωή και την επιστήμη,
2. Η γνωριμία με την έρευνα και η καλλιέργεια των ερευνητικών τους δεξιοτήτων
3. H επεξεργασία και η ανάλυση των δεδομένων, 
4. Η συζήτηση και η διερεύνηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων στην πράξη 
5. Η λήψη και σύνταξη συμπερασμάτων, 
6. Η σύσταση και η συνεργασία ερευνητικών ομάδων,
7. Η δεξιότητα στην δημιουργία παρουσιάσεων και η δεξιότητα της παρουσίασής τους στο κοινό,
8. Η επίγνωση των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων τους σε ένα πανελλήνιο αλλά και διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. 

Δρω: Οι μαθητές με την συνεργασία των γονιών τους σχεδίασαν μορφές τηλεσκοπίων, που τις συζήτησαν και τις εξέλιξαν, με την βοήθεια και την καθοδήγησή μας κατά την διάρκεια των συναντήσεων των Ομίλων μας και από κοινού διαλέχθηκε το καταλληλότερο σχέδιο τηλεσκοπίου για την κατασκευή του στην τάξη. Το τηλεσκόπιο αποφασίστηκε να είναι Νευτόνειο κατοπτρικό τύπου Dobsonian αλλά με την καινοτόμα ιδέα να είναι μεταβλητού μήκους για να επιδέχεται πειραματισμούς με εναλλαγή και δοκιμή διαφορετικών κατόπτρων. Το τηλεσκόπιο αυτό θα είχε ως πρωτεύον κάτοπτρο ένα στρόγγυλο μεγεθυντικό καθρεφτάκι μπάνιου ένα λοξά κομμένο τεμάχιο κουρτινόξυλου και μη χρησιμοποιημένους πλαστικούς σωλήνες αποχέτευσης.  Στην συνέχεια οι μαθητές βοήθησαν την απόσπαση των περιμετρικών πλακών από μελαμίνη κάποιων άχρηστων παλιών εδρών του σχολείου μας με σκοπό την επαναχρησιμοποίησή των πλακών αυτών στην δημιουργία της βάσης του τηλεσκοπίου και την παράλληλη μετατροπή των παλιών εδρών σε κατάλληλα τραπέζια ανάγνωσης για την δημιουργία αναγνωστηρίου στο σχολείο. Σε όλη την κατασκευή του τηλεσκοπίου οι μαθητές βοηθούσαν ποικιλοτρόπως, είτε φωτογραφίζοντας την διαδικασία, είτε κρατώντας τα προς κοπή και συναρμολόγηση κομμάτια, ενώ εμείς φυσικά φροντίζαμε να μην δημιουργηθεί ο παραμικρότερος κίνδυνος για όλους μας, λαμβάνοντας πάντα όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλειά και την αποφυγή τραυματισμών. Τέλος οι μαθητές ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ετοιμάζοντας εργασίες πάνω σε ό,τι έμαθαν, συνθέτοντάς τες σε Powerpoint και τις παρουσίασαν στους άλλους μαθητές σε εκδήλωση του σχολείου.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:

Η δραστηριότητα δεν ήταν πλήρως ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών του σχολείου, αλλά είχε στοιχεία από την  Γεωμετρία με τις διάφορες γεωμετρικές κατασκευές στην σχεδίαση και την κατασκευή του τηλεσκοπίου, την Φυσική αφορώντας τον τομέα της Οπτικής, την Πληροφορική με την χρήση του διαδικτύου και την δημιουργία των εργασιών των παρουσιάσεων και την δημιουργία βίντεο καθώς και με  το μάθημα της Οικονομίας, όσον αφορά στην αποδοτικότερη αξιοποίηση των υπαρχόντων πόρων.        Ήταν πραγματικά κάτι πολύ χρήσιμο και καινοτόμο γιατί έδωσε την ευκαιρία να συμμετέχουν στην δράση 

και ενεργοποίησε μαθητές με μειωμένο ενδιαφέρον για το σχολικό πρόγραμμα, αναδεικνύοντας δεξιότητες που και οι ίδιοι δεν γνώριζαν ότι είχαν.   Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί ακόμη να χρησιμεύσει στην ανάπτυξη της εκτίμησης των μαθητών και των γονιών τους για τους δασκάλους τους, έξω από την πίεση της βαθμολόγησης και της ολοκλήρωσης της σχολικής ύλης, αποτελώντας συγχρόνως ένα αποδοτικό εργαλείο για την καλλιέργεια των κρυμμένων δεξιοτήτων των μαθητών, των γονιών και των δασκάλων τους.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ναι ] Διεύθυνσητουσχολείου  [ναι ] σχολικό σύλλογο διδασκόντων του σχολείου
[ όχι ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ναι ] Άλλο: Εταιρεία Αστρονομίας & Διαστήματος του Βόλου.

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν ενθουσιασμένοι με την κατασκευή από κοινού ενός τηλεσκοπίου αντιλαμβανόμενοι στην πράξη την λειτουργία του καθώς και την απλότητα και την αμεσότητα της εφαρμογής της επιστήμης  μέσα από καθημερινά υλικά και τις δυνατότητές τους. 

Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε: « Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι θα ήμουν ποτέ ικανός να συμμετέχω ενεργά στην κατασκευή ενός τηλεσκοπίου και μάλιστα από τόσο απλά υλικά. Ήταν πραγματικά ένα μάθημα ζωής για όλους μας και σας ευχαριστούμε πολύ γι αυτό!»

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[  ναι ] ενασχόληση των οικογενειών [ ναι  ] συμμετοχής των κοριτσιών [ναι] ευαισθητοποίησης των μαθητών για την έρευνα  στις επιστήμες και για τη σταδιοδρομία τους στις φυσικές επιστήμες

Πιο συγκεκριμένα ο κύριος κορμός των 9 μαθητών που παρακολουθούσαν και συμμετείχαν ενεργότερα στις δραστηριότητες του Ομίλου αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από κορίτσια με ελάχιστη κλίση προς τα θετικά μαθήματα και σχεδόν αποκλειστικά θεωρητικού προσανατολισμού, που  χωρίς την ευσυνειδησία και την βοήθειά τους το πρότζεκτ δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να υλοποιηθεί. Επίσης οι οικογένειες των μαθητών δέχθηκαν και ενθάρυναν την επιπλέον παραμονή των μαθητών στο σχολείο, εκτός σχολικού ωραρίου και βοήθησαν στην σχεδίαση των τηλεσκοπίων και την δημιουργία των παρουσιάσεων  της δράσης των παιδιών τους στους δύο Ομίλους. Κατά γενική ομολογία των συμμετεχόντων μαθητών οι δραστηριότητες  αύξησαν το ενδιαφέρον τους και άλλαξαν την άποψή τους  για τις Φυσικές Επιστήμες τις οποίες μέχρι πριν τις θεωρούσαν ως κάτι απρόσιτο για αυτούς.

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για το ρόλο και τη σημασία των ΑΠΕ λαμβάνοντας υπόψιν την ορθολογική ενσωμάτωσή τους σε τοπία και οικοσυστήματα, συνεκτιμώντας τις λειτουργίες και την αξία τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

• επεξεργασία ερωτήσεων,
• ανάλυση δεδομένων,
• συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων,
• λήψη ή σύνταξη συμπερασμάτων,
• γνωριμία με τους τρόπους και τα στάδια διεξαγωγής μιας έρευνας,
• εξοικίωση με τεχνικές αναζήτησης, αξιολόγησης και παρουσίασης πληροφορίας μέσα από μια ποικιλία πηγών,
• ανάπτυξη ικανοτήτων συνεργασίας, δημιουργικής έκφρασης και παρουσίασης.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ενδιαφέρθηκαν για τον φυσικό πλούτο του τόπου τους και συγκεκριμένα  για τα φαράγγια της Ελλάδας και της Κρήτης με βασικούς προβληματισμούς την αποσαφήνιση της έννοιας φαράγγι, τον εντοπισμό των βασικών φαραγγιών τόσο της Ελλάδας όσο και της Κρήτης  και βασικότερο όλων τη διατήρησης του φυσικού πλούτου των απόκρημνων αυτών διαδρομών.  Για τον λόγο αυτό μετά από συζήτηση στην τάξη θεωρήθηκε αναγκαίο να διερευνηθεί η χλωρίδα και η πανίδα των φαραγγιών της Κρήτης αλλά και οι κίνδυνοι που τα απειλούν, με απώτερο στόχο τη λήψη μέτρων για την  προστασία τους. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν τριάντα τέσσερις, περίπου εννέα και δώδεκα ετών, των τμημάτων Γ΄1 και Στ΄3 του 34ου Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις των Φυσικών επιστημών, της Γεωγραφίας, της Γλώσσας, της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, της Ιστορίας, των Εικαστικών, της Πληροφορικής και της Θεατρικής Αγωγής. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν πολλαπλές όπως η επεξεργασία ερωτήσεων και η διεξαγωγή έρευνας, η καταγραφή ερωτήσεων για συνέντευξη, η επιλογή λέξεων κλειδιών από ένα κείμενο και η δημιουργία νοητικού χάρτη, η παραγωγή γραπτού λόγο, η συλλογή πληροφοριών, η επεξεργασία τους και η ανάλυση δεδομένων για τη σύνταξη συμπερασμάτων, η εξοικείωση με τον επιστημονικό τρόπο έρευνας και ανάλυσης δεδομένων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας και αποτελεσματικής επικοινωνίας.   

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν έργα με κύριο θέμα τα φαράγγια καθώς και συνθέσεις με φυτά καρπούς τις φύσης από τις επισκέψεις στο πεδίο, εννοιολογικούς χάρτες με τα σημαντικότερα στοιχεία από τις συναντήσεις με ειδικούς επιστήμονες, παρουσίαση με την πορεία του σχεδίου εργασίας  για το συνέδριο του ευρωπαϊκού προγράμματος CONNECT ενώ βοήθησαν και στην δημιουργία δύο βίντεο μέσα από φωτογραφίες και πληροφορίες που έφεραν στην τάξη σχετικά με τα σπουδαιότερα φαράγγια της Ελλάδας και της Κρήτης. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες  ομαδικά και υποστηριζόμενοι από την οικογένειά τους, τους συμμαθητές τους και τους εκπαιδευτικούς που υλοποίησαν το εν λόγω πρόγραμμα.  Παράλληλα υπηρξε και μία ανταλλαγή καλών πρακτικών και ιδεών ανάμεσα σε μικρούς και μεγαλύτερους μαθητές καθώς, στα πλαίσια του προγράμματος, συνεργάστηκαν παιδιά Γ ΄και Στ΄τάξης. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη και προσαρμοσμένη στο πρόγραμμα σπουδών καθώς ενέπλεκε κεφάλαια από την Γλώσσα, την Ιστορία, την Κοινωνική και πολιτική Αγωγή, τη Γεωγραφία, τα Εικαστικά, την Πληροφορική και τη Θεατρική Αγωγή. Επρόκειτο για ένα καινοτόμο πρόγραμμα που είχε ως απώτερο στόχο  τη μάθηση μέσα από την κινητοποίηση όλων των αισθήσεων των μαθητών, την επαφή τους με τον φυσικό πλούτο του τοπου τους, την ευαισθητοποίησή τους πάνω σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και  την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης σχετικά με τη διατήρηση της φυσικής μας κληρονομιάς. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι τόσο χρήσιμη όσο και προκλητική για τους εκπαιδευτικούς επειδή επιδιώκει τη μάθηση μέσα από γεγονότα που βιώνει ο μαθητής ενώ συγχρόνως αλλάζει τον τόπο διεξαγωγής του μαθήματος από τα στενά πλαίσια της σχολκής αίθουσας στην έρευνα στο πεδίο παρατήρησης. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  Χ ] Διεύθυνση του σχολείου  [ Χ  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο    [  Χ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν τόσο κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος όσο και με τις επσκέψεις στο πεδίο.  Αρχικά η δραστηρότητα της συγκέντρωσης πληροφοριών σχετικά με τα φαράγγια της Κρήτης, για την οποία χρειάστηκε συνεργασία με τους γονείς τους, τους κίνησε το ενδιαφέρον.  Παράλληλα, η συμβολή τους στην δημιουργία τόσο των βίνετο όσο και της παρουσίασης για το μαθητικό συνέδριο του CONNECT  τους έκανε να νιώσουν ως συνοδοιπόροι σε ένα κοινό στόχο.  Επιπλέον τα παιδιά ενθουσιάστηκαν από τις εκδρομές στο πεδίο και τις δραστηριότητες που έγιναν πριν  και μετά την υλοποίηση της επίσκεψης.  Συγκεκριμένα, παρατήρησαν την χλωρίδα των φαραγγιών στην επίσκεψη στο φαράγγι της Σπηλιώτισσας για την όποια τους μίλησε υπάλληλος της δασικής υπηρεσίας Ηρακλείου, εντοπισαν τις απειλές και τους κινδύνους που ελοχεύει μία επίσκεψη σε παρόμοιο χώρο, γεύτηκαν τη χαρά της πεζοπορίας ακολουθώντας τις οδηγίες μέλους του πεζοπορικού ομίλου Ηρακλείου,  φάνταστηκαν  κι έγραψαν ιστορίες με νεράιδες και ξωτικά ορμώμενοι από παραμύθια της λαϊκής παράδοσης του τόπου τους,  προσέγγισαν τα φαράγγια ιστορικά ως κρησφύγετα  των προγόνων τους κατά την περίοδο πολέμων καθώς και ως εμπορικούς δρόμους, δημιούργησαν εικαστικές συνθέσεις με υλικά της φύσης και προπαντώς χάρηκαν παίζοντας στο ασφαλές φυσικό περιβάλλον.  Χαρακτηριστικά, μία μαθήτρια της Γ τάξης ανέφερε μετά το πέρας του προγράμματος: « Δεν γνώριζα πως ο τόπος μας διαθέτει τέτοια στολίδια, κυρία.  Το είπα στους γονείς μου και πήγαμε το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε να διασχίσουμε το φαράγγι της Σπηλιώτισσας» ενώ μαθήτης της έκτης: «Χάρηκα περισσότερο από όλα τις δημιουργίες που φτιάξαμε με τα χέρια μας.  Λασπωθήκαμε, λερωθήκαμε, δημιουργήσαμε  και …….όλα καλά».  Τέλος μαθήτρια της έκτης ανεφερε:  «Το CONNECT μας  έκανε να δεθούμε ως ομάδα.  Δε θα ξεχάσω ποτέ όλα όσα καταφέραμε όλοι μαζί!». 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[   * ] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [   ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

 Είναι αδιαμφισβήτο ότι η παρούσα πρακτική συνέβαλε στην ενασχόληση των οικογενειών με τις επιστήμες καθώς η πρώτη δραστηριότητα που διεξήχθη από τα παιδιά ήταν η εύρεση πληροφοριών και εικόνων με θέματα για  τα φαράγγια.  Απαραίτητη προϋπόθεση για την διεξαγωγή αυτής της εργασίας ήταν η επίβλεψη της όλης δραστηριότητας από τους γονείς και η παροχή καθοδήγησης ως προς τις πληροφορίες που ήταν απαραίτητες να συμπεριληφθούν.  Τέλος, η συμμετοχή των γονέων και μαθητών μαζί με τους εκπαιδευτικούς των τάξεων σε μαθητική πεζοπορία στο χωριό του Κρουσώνα, που διοργάνωσε ο πεζοπορικός όμιλος Ηρακλείου, τους βοήθησε να καταλάβουν τη σημασία της επαφής με τη φύση ήταν.  Συγχρόνως οι μικροί μαθητές γνώρισαν την επιστήμη της δασοπονίας και το επάγγελμα του δασοπόνου μέσα από την επίσκεψη υπαλλήλου της δασικής υπηρεσίας στο σχολείο μας. 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές μελέτησαν ένα πραγματικό πρόβλημα που αφορά την επανεισαγωγή του λύγκα που έχει εξαφανιστεί από τον ελλαδικό χώρο. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 12, ηλικίας 17 ετών της Γ τάξης του ΕΠΑΛ. 

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τις τροφικές αλυσίδες και τα τροφικά πλέγματα. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν να μπορούν να περιγράφουν τα αποτελέσματα της οικολογικής αποκατάστασης σε ένα οικοσύστημα. Επίσης, έμαθαν να σταθμίζουν στοιχεία για να υποστηρίζουν ή να καταρρίπτουν έναν ισχυρισμό. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν με τη βοήθεια του καθηγητή έναν χάρτη με τη χρήση του προγράμματος ArcGIS που αποτυπώνει τον πληθυσμό του λύγκα ανά χώρα, καθώς και την αφίσα του προγράμματος. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά, υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν καινοτόμα μιας και οι γενικές γνώσεις που είχαν σχετικά με τις τροφικές αλυσίδες εφαρμόστηκαν σε ένα πραγματικό πρόβλημα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή βοηθά στη βιωματική μάθηση των μαθητών και στην καλλιέργεια μεταγνωστικών δεξιοτήτων. 

Η καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [Χ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [Χ] Άλλο: την ΠΔΕ Κρήτης και το ΜΦΙ Κρήτης 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν χαρούμενοι με την εφαρμογή μιας και μπόρεσαν να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους για να λύσουν ένα πραγματικό πρόβλημα. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «είναι ευχάριστο όταν μαθαίνουμε με διαφορετικό τρόπο αυτά που κάνουμε στα μαθήματα». 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[Χ] ενασχόληση των οικογενειών   [Χ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [Χ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Η συμμετοχή των μαθητών ήταν καθολική ανεξάρτητα από το φύλο, τις επιδόσεις, την ύπαρξη ή όχι μαθησιακών δυσκολιών. 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναρωτήθηκαν για τη προέλευση αλλά και το μέλλον της ροζ άμμου στις διάσημες και πολύ τουριστικές παραλίες της δυτικής Κρήτης. Ένα πραγματικό πρόβλημα που απασχολεί την τοπική κοινωνία για λόγους τόσο οικολογικούς όσο και κυρίως οικονομικούς. Η ερώτηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών ήταν «τι είναι η ροζ άμμος και μέχρι πότε θα συνεχίσει να υπάρχει;» Το ερώτημα αυτό σε μορφή ερωτηματολογίου κλήθηκαν να συζητήσουν με τους οικείους τους και να καταγράψουν τις απαντήσεις τους. Οι απαντήσεις αυτές, που ανέδειξαν την ουσιαστική άγνοια της τοπικής κοινωνίας για το φαινόμενο της «ροζ άμμου», διερευνήθηκαν εργαστηριακά και συζητήθηκαν διεξοδικά, τους κατοπινούς μήνες. 

 Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν μαθητές της Ά και ΄Γ Γυμνασίου και κυρίως δύο συγκεκριμένων τμημάτων του Α1 και Γ1 (Ήταν τα τμήματα που είχα μαθητές παράλληλης στήριξης ως εκπαιδευτικός ΕΑΕ και οι οποίοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα). Ο βασικός ερευνητικός πυρήνας αποτελούνταν από δύο μικτές ηλικιακά ομάδες συνολικά 17 μαθητών όμως στις διάφορες δραστηριότητες, εκδρομές, ενημερώσεις και επισκέψεις συμμετείχαν πολλοί περισσότεροι μαθητές και από άλλα τμήματα εκπληρώνοντας σε μεγάλο βαθμό την προσδοκία μου να ενημερωθεί, δια της συμμετοχής και να διεγερθεί η περιέργεια για το πρόγραμμα, όλου σχεδόν του σχολείου. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τους μονοκύτταρους οργανισμούς, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, την ανθρώπινη παρέμβαση, τη ρύπανση και μόλυνση, τα μικροπλαστικά, κυρίως δηλαδή γνώσεις από τον κλάδο της βιολογίας αλλά και της φυσικής και χημείας (πχ στοιχειώδη ονοματολογία χημικών στοιχείων).  

Οι δεξιότητες που απέκτησαν μέσω συνεχούς εξάσκησης οι μαθητές ήταν η χρήση στερεοσκοπίου και μικροσκοπίου, η χρήση εργαστηριακής λαβίδας, το ζύγισμα ακριβείας, η παρατήρηση και δημιουργία δεδομένων για ανάλυση, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η συνεργασία τόσο μεταξύ τους όσο και με ερευνητικούς φορείς η ομαδική δηλαδή εργασία.  

Κατανόησαν πόσο σημαντική είναι η οργάνωση του χρόνου σε μια ερευνητική διαδικασία και γενικότερα. Πως διεξάγονται συμπεράσματα και πως γίνεται η παρουσίαση αυτών στο ευρύ κοινό. Βίωσαν τη παρουσία σε ΜΜΕ και στο συνέδριο και εξάσκησαν αυτό που ονομάζεται «επικοινωνιακό θάρρος». Αν και δεν είναι δεξιότητες με την ακριβή έννοια του όρου, θεωρώ πως  η αυτοπειθαρχία και η αυτοπεποίθηση  εξασκήθηκαν με επιτυχία ιδιαίτερα στις μαθήτριες που «σήκωσαν το βάρος» της δημοσιοποίησης της έρευνας μας. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν μία παρουσίαση της έρευνας μας σε powerpoint, τράβηξαν μικρό-φωτογραφίες και στείλαν υλικό (άμμο) στη Γερμανία όπου έγινε αναγνώριση των ειδών τρηματοφόρων και καταχώρηση στην ιστοσελίδα foraminifera.eu. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες εργαζόμενοι ομαδικά με καθοδήγηση δική μου. Πραγματοποιήθηκε παρουσία της ερευνητικής μας δουλειάς στο μαθητικό συνέδριο που οργάνωσε η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης και το πρόγραμμα CONNECT ενώ παρουσιάσαμε το θέμα και στο Κρήτη TV στην εκπομπή καλό μεσημέρι. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα δεν ήταν ενσωματωμένη στο ωρολόγιο πρόγραμμα ούτε στο πρόγραμμα σπουδών ακριβώς. Συμβάδιζε όμως, και δια της έρευνας νοηματοδοτούσε και εξηγούσε βασική ύλη κυρίως της βιολογία του Γυμνασίου σχετικά με τα κύτταρα, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε βασικές κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, τη ρύπανση και μόλυνση κ.α. Εκτός αυτών μέσω των ευαίσθητων μικροσκοπικών οργανισμών που μελετούσαμε ασχοληθήκαμε και συζητήσαμε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και ο τρόπος που μπορεί να τους επηρεάζει καθώς και γενικότερα η ανθρώπινη παρέμβαση και δραστηριότητες όπως πχ ο τουρισμός, ενώ δόθηκε η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή στην πράξη με όρους και έννοιες όπως μικροπεριβάλλον, ψευδοπόδια, πλασματική μεμβράνη, οργανισμοί δείκτες κ.α. 

Κυρίως όμως επειδή η εργασία μας αποτελούσε ουσιαστικά πρωτογενή έρευνα, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με τη διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης. Είδαν το συναρπαστικό, ευχάριστο αλλά και επίπονο κάποιες φορές της ερευνητικής διαδικασίας. Την πολυπλοκότητα των βιολογικών ζητημάτων και το πλήθος των παραγόντων που χρήζουν διερεύνησης. Κατανόησαν δηλαδή βιωματικά τη σημασία του να θέτεις ερωτήματα, να τα οργανώνεις και να τα μελετάς. Κατανόησαν επίσης ότι αυτό είναι μια ομαδική εργασία και πως η συνεργασία με άλλους επιστήμονες και φορείς είναι απολύτως απαραίτητη. Κατάλαβαν πως δεν έχουν ανακαλυφθεί όλα και πως δεν υπάρχουν όλες οι απαντήσεις σε ένα κινητό τηλέφωνο… Είδαν πως οι επιστήμονες δεν τα ξέρουν όλα, πως διαφωνούν και κάνουν λάθη (πχ αρχικά πιστεύαμε πως οι ροζ κόκκοι είναι σπασμένα κοράλια, στη συνέχεια υπήρχε διαφωνία για το πόσο βαθιά ζούνε τα συγκεκριμένα τρηματοφόρα). Πήραν μια πρώτη ιδέα του πόσο σημαντικές είναι οι διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις στην επιστήμη και είδαν πως δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες και πως η βιολογία βρίθει «εξαιρέσεων». Μάθαν τη σημασία της αμφισβήτησης και εξάσκησαν την επαγωγική σκέψη.  

Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρώ πως το πρόγραμμα αποτέλεσε μια πρόκληση εφόσον επρόκειτο εν πολλοίς για έρευνα σε «βαθιά άγνωστα νερά», ήταν καινοτόμο και φυσικά πολλαπλά χρήσιμο κυρίως διότι έγινε κατανοητό πως η επιστήμη δεν είναι κάτι απόμακρο αλλά κάτι καθημερινό που ασχολείται με τα «δικά μας ερωτήματα» και που μπορούμε να τη «χρησιμοποιήσουμε και εμείς», ενώ λόγω και του ευχάριστου τρόπου με τον οποίο πραγματοποιήθηκε συνέβαλε στη δημιουργία θετικής στάσης των παιδιών απέναντι στις θετικές επιστήμες και ιδιαίτερα τη βιολογία. 

Η ανοιχτή βιωματική σχολική εκπαίδευση είναι περισσότερο από σημαντική για να ξεφύγουμε από την «μουσειακή» αντίληψη και πρακτική της «μεταβίβασης» γνώσεων που παρέχει το Ελληνικό σχολείο. Συνήθης «επιχείρημα» των παιδιών είναι «και που θα μου χρειαστούν όλα αυτά» διότι η διδασκόμενη ύλη ξεφεύγει κατά πολύ από τη καθημερινότητα των  μαθητών ή έτσι τουλάχιστον φαίνεται μιας και δεν γίνεται η σύνδεση με την καθημερινότητα και δεν χρησιμοποιούνται οι παρεχόμενες γνώσεις για την επίλυση αποριών, αναζητήσεων και προβλημάτων που τα παιδιά έχουν. Οι πρακτικές – βιωματικές και φαινομενικά εκτός ύλης δραστηριότητες, τουλάχιστον για τον τομέα των φυσικών επιστημών, θεωρώ πως δεν είναι απλά χρήσιμες αλλά απαραίτητες ιδιαίτερα στις ηλικίες αυτές που τα παιδιά πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τις κλίσεις, προτιμήσεις και το «ταλέντο» τους και να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στις επιστήμες. 

Για κάποιους εκπαιδευτικούς μπορεί οι πρακτικές αυτές να αποτελούν πρόβλημα διότι βγαίνουν από τη βολή των συνηθισμένων και χρειάζεται να ενημερωθούν και κυρίως να δράσουν έξω από το πλαίσιο στο οποίο έχουν μάθει. Χρειάζεται δηλαδή δουλειά. Αγνοούν όμως την «αναζωογονητική» επίδραση που αυτές οι πρακτικές έχουν τόσο  στον τρόπο που οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβανόμαστε το λειτούργημα μας όσο και στις σχέσεις με τους μαθητές και τους γονείς, που αναβαθμίζονται σημαντικά. Τα παιδιά όταν ενθουσιάζονται με κάτι το συζητάνε στο σπίτι και οι γονείς αντιλαμβάνονται αν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο με χαρά. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Ναι ] Διεύθυνση του σχολείου  [Ναι   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [Ναι  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Ναι ] Άλλο: Από γονείς ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές του βασικού πυρήνα που τελικά διαμορφώθηκε μετά από 2-3 εβδομάδες ήταν πολύ συνεργάσιμοι, συνεπείς και εργατικοί. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη από την αρχή με ελάχιστες αποχωρήσεις, κυρίως λόγω άλλων δραστηριοτήτων την ίδια ώρα ή του προγράμματος των λεωφορείων (πολλά παιδιά στο σχολείο μας έρχονταν από μακρινά χωριά), αλλά και με νέες συμμετοχές «καθ’ οδόν». Και μόνο που οι συναντήσεις μας γίνονταν κάθε Παρασκευή δηλαδή την τελευταία μέρα της εβδομάδας, μετά το τέλος του ωρολογίου προγράμματος και κάθονταν μία με δύο ώρες παραπάνω δείχνει ότι η διαδικασία τους ήταν ευχάριστη. Αρκετοί μάλιστα έρχονταν από χωριά σχετικά μακριά και ήταν ξύπνιοι από πολύ νωρίς προκειμένου να έρθουν σχολείο.  

Στις 3 εκπαιδευτικές εκδρομές που πραγματοποιήσαμε (ΚΠΕ Βάμμου, Ελαφονήσι και ΜΑΙΧ) συμμετείχαν πολύ περισσότεροι μαθητές, για να μπορέσει να καλυφθεί και το κόστος των μετακινήσεων αλλά και γιατί ήθελα μια διευρυμένη συμμετοχή γενικότερα ώστε η έρευνα μας να αγκαλιαστεί από όλο το σχολείο. Συνδυάζαμε πάντα την έρευνα με ελεύθερο χρόνο και αθλητισμό ιδιαίτερα στο ΜΑΙΧ που πραγματοποιήσαμε σημαντικό κομμάτι της έρευνάς μας, μιας και εκεί έγιναν οι επαγγελματικές μίκρο – φωτογραφήσεις ενώ συνολικά οι εγκαταστάσεις του προσφέρονταν για πολλές παράλληλες δραστηριότητες. Ο στόχος ήταν φυσικά η όλη διαδικασία να είναι όσο το δυνατό πιο ευχάριστη.  

Ο στόχος αυτός θεωρώ ότι επιτεύχθηκε. Χαρακτηριστικά να αναφέρω τα λόγια μιας μαθήτριας «σιχαινόμουν τη βιολογία έλεγα να γίνω φιλόλογος αλλά τώρα σκέφτομαι να γίνω βιολόγος» ή, άλλοι «έτσι θα έπρεπε να είναι το σχολείο», «ωραία περνάν οι επιστήμονες» κ.α. 

Ως προς τα μαθησιακά αποτελέσματα ξεκινώντας από τα απλούστερα πχ μετατροπή lt σε ml, gr σε mgr για τις ανάγκες της ζύγισης. Το ξεκαθάρισμα της διαφοράς όγκου και μάζας, μέχρι εξειδικευμένες γνώσεις γύρω από τη θαλάσσια βιολογία όπως πχ τι είναι τα τρηματοφόρα γιατί δεν είναι κοχύλια και ποια πλάσματα ονομάζουμε κοχύλια, τι θα πει αποικοδομητής, αυτότροφος και ετερότροφος οργανισμός, τι είναι ο κύκλος της ζωής κ.α που είναι δύσκολο να προσδιοριστούν μιας και οι ερωτήσεις και η συζήτηση προέκυπταν συχνά αυθόρμητα.   

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[  ΝΑΙ ] ενασχόληση των οικογενειών   [  ΝΑΙ ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ ΝΑΙ  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για με τις επιστήμες                στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρινίστε:  

1. Το θέμα της ροζ άμμου είναι κάτι που αφορά την καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής οπότε υπήρχε εξαρχής μια σχετική περιέργεια έτσι κι αλλιώς. Αρχικά, ζητήθηκε να καταγραφεί η γνώμη των γονιών, και όχι μόνο, σχετικά με το «σε τι οφείλεται», «αν υπάρχει μείωση του φαινομένου», «αν πιστεύετε ότι κινδυνεύει να εξαφανισθεί».  Στη συνέχεια κάποιοι γονείς που ασχολούνται με τη θάλασσα μας δώσαν σημαντικές πληροφορίες και φέραν και δείγματα πολύ σημαντικά για την αναζήτηση μας σχετικά με το που ζουν (βάθος απόσταση από την ακτή) και σε τι μορφή είναι πρώτού ξεβραστούν ως ροζ κόκκοι «άμμου». Υπήρξαν γονείς που μου δήλωσαν το προσωπικό τους ενδιαφέρον και την επιθυμία τους να βοηθήσουν σε οτιδήποτε χρειαστεί. Επίσης, κανείς δεν δημιούργησε θέμα ούτε αρνήθηκε να πληρώσει όταν χρειαζόταν για τις μετακινήσεις μας στα πλαίσια των εκπαιδευτικών εκδρομών. Όλα αυτά δείχνουν πως το πρόγραμμα είχε αποδοχή και ως εκ τούτου έστω και μόνο συζητώντας με τα παιδιά τους, κάποιοι γονείς, περισσότερο ή λιγότερο ασχολήθηκαν με την επιστήμη μέσω αυτού. 
2. Τα κορίτσια του σχολείου μας, και γενικότερα πιστεύω, έχουν καλύτερη παρουσία στην τάξη και στα μαθήματα από τα αγόρια, κατά μέσο όρο τουλάχιστον. Παρόλα αυτά υπάρχουν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις απέναντι στις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Πολλά κορίτσια εξ αρχής λένε δεν καταλαβαίνω μαθηματικά, φυσική ή χημεία. Το μάθημα της βιολογίας, και αυτό, τουλάχιστον στο σχολείο μας, δεν ήταν ιδιαίτερα αγαπητό. Στο πρόγραμμα όμως συμμετείχαν λίγο περισσότερα κορίτσια από ότι αγόρια. Οι περισσότερες μαθήτριες ήταν εργατικές και υπεύθυνες, συμμετείχαν και ρωτούσαν. Αντίθετα από ότι θέλαν να πιστεύουν, κάποιες είναι, κατά τη γνώμη μου, «γεννημένες ερευνήτριες». Ξεχνιόντουσαν πάνω στο μικροσκόπιο, ενώ ήταν και ιδιαίτερα επιδέξιες με τα εργαλεία αλλά και επινοητικές στον τρόπο με τον οποίο φέρναν σε πέρας τις δραστηριότητες.

 Μέσα από το πρόγραμμα ενθαρρύνθηκαν και αποκαλύφθηκαν κλίσεις, όπως πχ μιας μαθήτριες που της άρεζε να παρατηρεί και να φωτογραφίζει αράχνες αλλά δεν το είχε ποτέ μοιραστεί με τις φίλες της μιας και η «αραχνοπαρατήρηση» δε θεωρείται «γυναικεία ενασχόληση». Παράλληλα με τα τρηματοφόρα  ασχοληθήκαμε και προσδιορίσαμε και τις αράχνες της μαθήτριας κάτι που τελικά βρήκαν ενδιαφέρον και οι υπόλοιπες. Η ενασχόληση με το εργαστήριο και τα μικροσκόπια καθώς και οι λεπτοδουλειές με τις λαβίδες άρεσαν στα κορίτσια. Η  επίσκεψη στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) όπου όλο το ερευνητικό προσωπικό που συναντήσαμε ήταν γυναίκες βιολόγοι και γεωπόνοι, συνέβαλε πιστεύω στο σπάσιμο των βολικών στερεοτύπων των μαθητριών.  

Σημαντικό όμως αν κρίνω από την αντίδραση τους, ρόλο έπαιξε η δημοσιοποίηση της έρευνας μας στα ΜΜΕ και στο συνέδριο. Εκτός από το γεγονός ότι θέλουν να κάνουν χαρούμενους τους δικούς τους, τα κορίτσια στην ηλικία αυτή, ασχολούνται πολύ με διάσημους/ες, κοινωνικά δίκτυα και θέλουν να προβάλουν τον εαυτό τους με αντίστοιχο τρόπο. Τους αρέσει να έχουν κοινό. Χαρακτηριστικό είναι πως τόσο στην παρουσίαση στο συνέδριο όσο και στην παρουσία μας στο Κρήτη TV κανένα αγόρι δεν ήθελε με κανένα τρόπο να εμφανισθεί, ενώ τα περισσότερα κορίτσια αντίθετα, θέλαν και δείξαν αξιοσημείωτη σοβαρότητα και πειθαρχία καθ’ όλη τη διάρκεια και της προετοιμασίας της παρουσίασης. 

 Η 16λεπτη παρουσία μας σε μεσημεριανή ανάλαφρη εκπομπή γενικού ενδιαφέροντος στο Κρήτη TV, με τηλεπαρουσιαστές από το χώρο του μόντελιγκ ήταν σημαντική πιστεύω, στο να δείξει σε κάποια κορίτσια ότι η επιστήμη και αυτοί οι χώροι δεν είναι τελικά απόλυτα ασύμβατοι. Πως οι «ωραίες και οι ωραίοι» εκτιμούν και θαυμάζουν την επιστήμη και υπάρχει αποδοχή και απήχηση γενικότερη. Ότι μέσω της έρευνας ανοίγουν διάφοροι δρόμοι, που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και τη δημοσιότητα.  

Ομοίως και με το συνέδριο, αν και διαδικτυακό, το γεγονός πως θα τις δουν μαθητές από πολλά μέρη της Ελλάδας άρεσε στα κορίτσια, πόσο μάλλον που ήταν πεπεισμένες για τη σημαντικότητα της εργασίας μας. Συμπερασματικά, πιστεύω πως ο τομέας που το πρόγραμμα ήταν πιο επιτυχημένο ήταν αυτός που αφορά τα κορίτσια και την ενασχόληση τους με τις φυσικές επιστήμες.  

3. Οι λόγοι που αναφέρω παραπάνω ισχύουν και για τα αγόρια. Συνεπώς ως σύνολο  μέσα από μια ερευνητική διαδικασία οι μαθητές και οι μαθήτριες ήρθαν σε επαφή με τον πραγματικό απτό κόσμο των φυσικών επιστημών που είναι ομολογουμένως αν  όχι πάντα συναρπαστικός, σίγουρα έχει ενδιαφέρον.  Συνοψίζοντας λοιπόν θα τολμήσω να «προβλέψω», αν και αυτό εξαρτάται και από τους δασκάλους τους στα κατοπινά χρόνια, πως το συγκεκριμένο Γυμνάσιο θα βγάλει φυσικούς επιστήμονες και επιστημόνισες…

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν με ένα πραγματικό πρόβλημα που είναι η επίδραση των πλαστικών στα τρόφιμα με τα οποία έρχονται σε επαφή και κατ’ επέκταση στην υγεία μας, αλλά και η παρουσία τους ως μικροπλαστικά στην τροφική αλυσίδα.  

Προβληματίστηκαν σχετικά με την ποσότητα πλαστικού που χρησιμοποιούν σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο όσον αφορά τα τρόφιμα και την κατέγραψαν σε κοινόχρηστο έγγραφο.  

Η σήμανση των πλαστικών ήταν ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο προς διερεύνηση. 

Ενδιαφέρθηκαν για την τύχη των πλαστικών μετά τη χρήση τους, τόσο στους χώρους απόρριψης όσο και στους χώρους ανακύκλωσης. Επίσης, για τη δυνατότητα αντικατάστασής τους από άλλα υλικά λιγότερο επιβλαβή. 

Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ανήκαν σε τμήμα 22 ατόμων της Β’ τάξης του Λυκείου, ηλικίας 16-17 ετών.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις Χημείας για τα πολυμερή, τεχνητά και φυσικά.  

Η τεχνολογία των πλαστικών δε διδάσκεται στο σχολείο και έτσι οι μαθητές δε γνωρίζουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την ασφαλή χρήση τους. Έτσι, μέσα από το πρόγραμμα, διερεύνησαν την ασφάλεια των πλαστικών όσον αφορά τη χρήση τους στη συσκευασία και αποθήκευση των τροφίμων (το προς μελέτη υλικό που συνοδεύει το σενάριο αναρτήθηκε στην eclass).  

Παρήγαγαν βιοπλαστικό από πατάτα (μετά από σχετική έρευνα) και διερεύνησαν τον ρόλο του πλαστικοποιητή. Βιντεοσκόπησαν το πείραμα και συμμετείχαν με αυτό σε επίσημο διαγωνισμό βιντεοσκοπημένων πειραμάτων (ΠΑΝΕΚΦΕ). Επίσης δοκίμασαν να παράξουν βιοπλαστικό από γάλα. 

Έκαναν προσομοίωση μονάδας ανακύκλωσης πλαστικού (διαλογή ανά είδος πλαστικού με χρήση της ειδικής σήμανσης). 

Πρότειναν πειραματική δοκιμή για τον προσδιορισμό του είδους ενός πλαστικού που δε φέρει σήμανση, μετά από σχετική έρευνα. 

Δούλεψαν ομαδικά για τη διερεύνηση των μικροπλαστικών (πηγές, μορφή, μέγεθος, διάδοση στον αέρα) με χρήση online δραστηριότητας και πρωτότυπου φύλλου εργασίας. Μελέτησαν πρόσφατα άρθρα σχετικά με την ανίχνευση μικροπλαστικών στον ανθρώπινο οργανισμό. 

Για την επίλυση αποριών και τη λήψη πρόσθετων πληροφοριών επικοινώνησαν με επιστήμονες ερευνητές μέσω τηλεδιάσκεψης.  

Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν: 

1. η αναζήτηση, αξιολόγηση και χρήση πληροφοριών από το διαδίκτυο
2. η επιστημονική μεθοδολογία (υπόθεση, πείραμα, συμπέρασμα) – σχεδιασμός και υλοποίηση πειράματος
3. η κριτική σκέψη
4. η λήψη αποφάσεων μετά από συζήτηση
5. η συνεργασία με ομοτίμους εντός του προγράμματος αλλά και άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων του σχολείου (Erasmus+ , European Parliament Ambassador School Programme)
6. η επικοινωνία με επιστήμονες
7. η σύνθεση απόψεων και η διατύπωση προτάσεων 
8. η ψηφιακή δημιουργία 
9. η χρήση συνεργατικών ψηφιακών εργαλείων
10. η σύνδεση των ακαδημαϊκών γνώσεων με την καθημερινότητα.

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν  

1. ένα podcast για την πλατφόρμα του European School Radio σχετικά με το πρόγραμμα (συνεργασία με το πρόγραμμα Erasmus+ του σχολείου μας)
2. μία πρόταση την οποία κατέθεσαν στη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (Στόχος: Αειφόρος ανάπτυξη – Υγεία και ευημερία) καθώς και στην πλατφόρμα προσομοίωσης της Διάσκεψης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (συνεργασία με το ευρωπαΐκό πρόγραμμα EPAS)
3. ενημερωτικό φυλλάδιο, για τη σωστή χρήση και απόρριψη των πλαστικών, για διανομή στις οικογένειες και στο σχολείο
4. αφίσα, με θέμα τη δημιουργία και την επίδραση των μικροπλαστικών, για ανάρτηση στο σχολείο
5. παρουσίαση για συμμετοχή στο Πανελλήνιο Μαθητικό Συνέδριο CONNECT 2022.

Σημ. : όλα τα σχετικά έγγραφα και links είναι αναρτημένα στην πλατφόρμα CONNECT 

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειες, τη Διεύθυνση και τον Σύλλογο Διδασκόντων του σχολείου. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Το προτεινόμενο σενάριο εμπλουτίστηκε με επιπλέον δραστηριότητες ακολουθώντας τα ενδιαφέροντα των μαθητών και την επικαιρότητα (βλ. μικροπλαστικά). Ήταν εξαιρετικά χρήσιμη και καινοτόμος, συνδυάζοντας έρευνα – επικοινωνία με επιστήμονες – συνεργασία με ευρωπαϊκα προγράμματα του σχολείου – δημιουργία, αναδεικνύοντας ένα πρόβλημα της καθημερινότητας που δεν είναι άμεσα αντιληπτό και αρκετά προβεβλημένο (δημιουργία και παρουσία των μικροπλαστικών).   

Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή δίνει τη δυνατότητα να ανοίξουν οι εκπαιδευτικοί ορίζοντες. Δεν παραμένουν προσκολλημένοι στο σχολικό βιβλίο και πρόγραμμα αλλά έχουν τη δυνατότητα να διερευνήσουν θέματα καθημερινού ενδιαφέροντος αναπτύσσοντας την επιστημονική σκέψη στους μαθητές. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο: Σύλλογος γονέων & κηδεμόνων  

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πολύ ευχαριστημένοι με την ευκαιρία που είχαν να γνωρίσουν επιστήμονες και να πάρουν πληροφορίες από αυτούς. Η συμμετοχή τους σε κάθε είδος δημιουργίας (πείραμα, αφίσα, podcast…) τους ενθουσίασε. Με το πέρας του προγράμματος είχαν περισσότερη αυτοπεποίθηση στην παρουσίαση και επιστημονική υποστήριξη των γνώσεών τους.  Ως παράδειγμα, ένας μαθητής χαμηλού επικοινωνιακού προφίλ διεκδίκησε τη συμμετοχή του στο Μαθητικό Συνέδριο του CONNECT, δούλεψε με ζήλο για την προετοιμασία του και εκπροσώπησε επάξια την ομάδα μας.  

Παρακαλώ διευκρινίστε: Οι οικογένειες συμμετείχαν ενεργά στο πρώτο στάδιο βοηθώντας να προσδιορισθεί η σύνδεση των πλαστικών με τα τρόφιμα και το πρόβλημα που προκύπει από αυτά. Συμμετείχαν κυρίως οι μητέρες των παιδιών και τα αδέλφια τους.  

Τα κορίτσια αποτελούσαν τη συντριπτική  πλειοψηφία του τμήματος και ήταν πολύ ενθουσιώδη κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Από αυτά, τα περισσότερα θα ακολουθήσουν τις Θετικές Σπουδές.    

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναγνωρίσαν τα περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία προκύπτουν από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες στη διαμόρφωση του κλίματος ασχολήθηκαν ειδικότερα με τους παράγοντες που προκαλούν την υπερθέρμανση της Γης και τη χημική ρύπανση. Στη φάση αυτή οι γονείς ευαισθητοποιήθηκαν μαζί με τα παιδιά τους για την κλιματική αλλαγή, αναγνώρισαν την έκταση που έχει πάρει η χημική ρύπανση και επέλεξαν μαζί τα περιβαλλοντικά θέματα με τα οποία θα ήταν ενδιαφέρον να εργαστούν. Δημιουργήσαμε επιπλέον ένα padlet με τίτλο «Μπορείς κι εσύ να σώσεις τον πλανήτη!» όπου καλέσαμε τους μαθητές να γράψουν τις σκέψεις τους για την κλιματική αλλαγή ή να διατυπώσουν ένα σύνθημα  για το καλό του πλανήτη. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 23 μαθητές της Γ’ τάξης Γυμνασίου.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις απο έγκυρες επιστημονικές πηγές για περιβαλλοντικά προβλήματα και στη συνέχεια συνομίλησαν με ειδικούς εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του αέρα, του υδροφόρο ορίζοντα, και της επιφάνεια της Γης και έθεσαν τα ερωτήματά τους πάνω στα επιστημονικά δεδομένα που προέβαλαν. Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις που αξιοποιήθηκαν για το σενάριο ήταν:  η διερευνητική μέθοδος μάθησης που εισάγει την επιστημονική έρευνα στη σχολική πράξη, η βιωματική μέθοδος, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και  η μέθοδος επίλυσης προβλημάτων  (Kalathaki, 2015). Οι δεξιότητες που εξάσκησαν επιπέον οι μαθητές ήταν η επεξεργασία ερωτήσεων, ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η σύνταξη συμπερασμάτων και η σύνθεση ομαδικών εργασιών .   

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές  

• υπολόγισαν το οικολογικό τους αποτύπωμα μαζί με τους γονείς τους με βάση ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε 
• κατέληξαν σε προτάσεις που πιστεύουν ότι μπορούν να μειώσουν το οικολογικό τους αποτύπωμα 
• επέλεξαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα και έκαναν μια ερευνητική εργασία δικής τους επιλογής και έμπνευσης.  
• φιλοτέχνησαν εννέα αφίσες αφύπνισης για την κλιματική αλλαγή.  

• έφτιαξαν μια κατασκευή για τη σημασία της ανακύκλωσης. 
• δημιούργησαν μια παρουσίαση για την όξινη βροχή  
• δημιούργησαν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με ερωτήσεις οικολογίας με τίτλο «Το οικολογικό φιδάκι» 
• έγραψαν στίχους για ένα ραπ  τραγούδι για το κλίμα 
• παρουσίασαν τις εργασίες τους με μορφή εκθεσης στο σχολείο τους για την παγκόσμια μέρα περιβάλλοντος 

• παρουσίασαν τις εργασίες τους στο 4ο Πανελληνιο Μαθητικο Συνέδριο CONNECT 2022 που διεξήγθει διαδικτιακά 20 & 21/05/2022 

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά ή ατομικά, υποστηριζόμενοι από τους καθηγητες και τις οικογένειές τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε για τη συνδιδασκαλία της ρύπανσης στο μάθημα της Χημείας και  της Βιολογίας Γ΄ Γυμνασίου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και στα πλαίσια της Γεωγραφίας Β΄ Γυμνασίου και στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων στην Ενότητα «Φροντίζω το Περιβάλλον». Ήταν μια πρόκληση να συνδυαστούν δυο γνωστικά αντικείμενα για την διδασκαλία της ρύπανσης εκτός ωρολογίου προγράμματος με ποικίλες βιωματικές δραστηριότητες. Ηταν καινοτόμο καθώς έφερε του μαθητές σε επαφή με εμπειρογνώμονες διευρύνοντας περισσότερο το γνωστικό τους πεδίο. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους επειδή οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να  συζητήσουν με ειδικούς επιστήμονες/εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους, να βγουν από τα όρια της σχολικής τάξης και να διερευνήσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα της αρεσκείας τους με επιστημονικό τρόπο.  

Η καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ +  ] Διεύθυνση του σχολείου  [  + ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο  

 [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πολύ ικανοποιημένοι με τη συμμετοχή τους στη δραστηριότητα, απόλαυσαν τις εκπαιδευτικές εκδρομές και τις επιστημονικές συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες ,  ευαισθητοποιήθηκαν γύρω από πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, συζήτησαν όσα έμαθαν από την ομάδα εμπειρογνωμόνων στο σπίτι με τις οικογένειές τους και ανέλαβαν δράση. Έφτιαξαν προσωπικούς πίνακες εξοικονόμησης ενέργειας ώστε να παρακολουθούν πόσο συχνά κατάφεραν να μειώσουν την ενέργεια που χρησιμοποιούν κάθε μέρα για μια εβδομάδα και κατέγραψαν καθημερινές δραστηριότητες που είχαν θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «ότι χάρη σε αυτό το πρόγραμμα έμαθε πολλά πράγματα για την κλιματική αλλαγή, γνώρισε για πρώτη φορά από κοντά επιστήμονες που ασχολούνται με περιβαλλοντικά ζητήματα και είδε ότι μπορεί να προχωρήσει σε παρεμβάσεις που θα οδηγήσουν σε ένα πιο ‘πρασινο’ μέλλον». 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[ +  ] ενασχόληση των οικογενειών   [ +  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  + ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ενδιαφέρθηκαν για ένα πραγματικό πρόβλημα το οποίο είναι με ποιον τρόπο οι ελέφαντες χάνουν τους χαυλιόδοντές τους και δεν μπορούν να επιτεθούν ή να αμυνθούν στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν. Αυτό το πρόβλημα ειπώθηκε μεταξύ άλλων και οι μαθητές το ψήφισαν ως το πιο ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη και έρευνα.  Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 13-14 χρονών, οι οποίοι φοιτούν στην Δευτέρα Γυμνασίου και ο συνολικός τους αριθμός ήταν 22.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις Βιολογίας και ειδικότερα θέματα της φυσικής επιλογής και της εξέλιξης. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν η συνεργασία και επικοινωνία, η κριτική σκέψη, η επεξεργασία ερωτήσεων, η συζήτηση, ο ψηφιακός γραμματισμός, η δημιουργικότητα και η εύρεση συμπερασμάτων.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν παιχνίδι, παρουσιάσεις, συνεντεύξεις, διαδραστικό χάρτη, πειράματα και ένα storymap. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά είτε ατομικά, υποστηριζόμενοι από τις οικογένειες τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Η δραστηριότητα ήταν καινοτόμος γιατί οι μαθητές για πρώτη φορά ερωτήθηκαν ποια είναι τα προβλήματα που έχουν ακούσει ή έχουν βιώσει και θέλουν πραγματικά να ασχοληθούν. Για αυτόν τον λόγο οι μαθητές συζήτησαν στην ολομέλεια αφού είχαν συζητήσει και με τις οικογένειες τους και ψήφισαν αυτό που θεώρησαν το πιο ενδιαφέρον θέμα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη αλλά και προκλητική για τους καθηγητές και δασκάλους επειδή εμπλέκονται συνήθως σε προβλήματα εκτός του τυπικού προγράμματος σπουδών όπως είναι η κλιματική αλλαγή κτλ. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ x ] Διεύθυνση του σχολείου  [  x ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν συμμετοχικοί, ενδιαφέρθηκαν από την αρχή μέχρι το τέλος του project. Ήρθαν σε επικοινωνία με τους γονείς τους και τους οικείους τους για να τους ρωτήσουν και να πάρουν συντεύξεις. Εργάστηκαν ομαδικά και μέσα από την επικοινωνία έφτασαν σε απτά αποτελέσματα. Έπαιξαν παιχνίδι το οποίο δημιούγησαν οι ίδιοι και είχε σχέση με το θέμα του project. Έφτιαξαν παρουσιάσεις για διάφορα σχετικά θέματα. Ομάδα μαθητών παρουσίασε την εργασία όλων των μαθητών σε μαθητικό συνέδριο το οποίο διοργανώθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Κρήτης.  

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[x] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  x ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Μια φαινομενικά «αθώα» και «άσχετη» παρατήρηση που είχε ένας μαθητής για έναν πληθυσμό ελεφάντων έδωσε πολλά ερωτήματα στους μαθητές τα οποία ερεύνησαν και συζήτησαν με τους κατάλληλους επιστήμονες. Οι οικογένειες ερωτήθηκαν στην αρχή του project αλλά και κατά τη διάρκεια του ώστε να δώσουν τις δικές τους απόψεις και κάποιοι λόγω επαγγέλματος ερωτήθηκαν μέσω συνέντευξης από τους ίδιους τους μαθητές. Οι μαθητές ευαισθητοποιήθηκαν για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.
 

Νοιάζομαι: Ο πλανήτης αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα διαφόρων ειδών. Συχνά, όμως, θα πρέπει να ξεκινάμε από τα απλά προβλήματα της κοινότητάς μας, ώστε να βρίσκουμε βιώσιμες λύσεις που θα έχουν διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό, εξοικειωνόμαστε με την «κουλτούρα του ενεργού πολίτη», μαθαίνουμε να βρίσκουμε λύσεις, να τις εφαρμόζουμε, ενώ δείχνουμε έντονο ενδιαφέρον για τη γειτονιά μας. Κάθε γειτονιά έχει δικά της προβλήματα, τα οποία συχνά ισχύουν και για το ευρύτερο πλαίσιο της πόλης μας. Έτσι, οι 16 μαθητές του Ε’2 του σχολείου μας αποφάσισαν να ασχοληθούν με τα προβλήματα της γειτονιάς τους.   

Μαθαίνω:  Το εκπαιδευτικό σενάριο «Αποτυπώνω μέσα από τη φωτογραφία τα προβλήματα του τόπου μου και εφαρμόζω λύσεις» είχε σκοπό να παρακινήσει του μαθητές και τις μαθήτριες να συνδέσουν τις γνώσεις τους γύρω από το φως, να χρησιμοποιήσουν το εργαλείο της φωτογραφίας, να απεικονίσουν προβλήματα της ευρύτερης γειτονιάς  τους και έπειτα, να βρουν λύσεις, να τις υλοποιήσουν και να τις αναδείξουν με τη μορφή μια πολυτροπικής εγκατάστασης (installation).  

Δρω:  Οι μαθητές και οι μαθήτριες αφού φωτογράφισαν τα διάφορα προβλήματα της γειτονιάς τους, τα ομαδοποίησαν και έπειτα βρήκαν λύσεις για το καθένα. Συγκεκριμένα, επικοινώνησαν με το κυνοκομείο της πόλης, πήραν συνέντευξη από εθελοντές και σε συνεννόηση μαζί τους μάζεψαν τροφή για τα αδέσποτα. Έπειτα, έστειλαν επιστολή στη γραμματεία του δημαρχείου αναφέροντας προβλήματα σχετικά με τη πεζοδρόμηση, τα σκουπίδια και κάποια μεγάλα δέντρα της περιοχής. Τέλος, έφτιαξαν δικά τους φυλλάδια σχετικά με το παράνομο παρκάρισμα και τα διαμοίρασαν στην περιοχή. Επίσης, έφτιαξαν και τοποθέτησαν σε διάφορα σημεία (εκτός σχολείου) κάδους ανακύκλωσης.  

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Το πρόγραμμα αυτό άνοιξε την τάξη προς την τοπική κοινότητα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες ανυπομονούσαν να κάνουν το πρόγραμμα σε διάφορες στιγμές της ημέρας, καθώς όσα έφτιαχναν, έγραφαν και δημιουργούσαν είχαν άμεσο αντίκρυσμα στην καθημερινότητά τους και χαρακτηρίζονταν από υπαρκτό και συγκεκριμένο «νόημα». Η επαφή με επιστήμονες και φορείς της κοινότητας ήταν ιδιαίτερα βοηθητική και έδινε πρόσθετο ενδιαφέρον στα παιδιά.  

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  τη διεύθυνση του 41ου Δ.Σ. Ηρακλείου.  

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές και οι μαθήτριες οργάνωσαν μια πολυτροπική εγκατάσταση στον χώρο της τάξης και παρουσίασαν αναλυτικά σε διάφορες μορφές όσα έκαναν μέσα από το πρόγραμμα. Έφτιαξαν έργα τέχνης, παιχνίδια, πρόσθεσαν ήχο και εικόνα στις σκέψεις και τις πράξεις τους. Η έκθεση φάνηκε «φανταστική», «ιδιαίτερη» και «ενδιαφέρουσα» όπως την χαρακτήρισαν οι γονείς που μας επισκέφτηκαν.  

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[  χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [ χ  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  χ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε Όλα τα παιδιά συμμετείχαν και συνεργάστηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ ενθαρρυντικό για όλους μας. Κορίτσια και αγόρια βρήκαν κίνητρο και ενδιαφέρον στις δραστηριότητες. Οι γονείς χάρηκαν με τον ενθουσιασμό των παιδιών τους και συνεργάστηκαν πολύ καλά.