Νοιάζομαι: Οι μαθητές ενδιαφέρθηκαν να διερευνήσουν τα φύκη και ιδιαίτερα τα μακροφύκη ως ανανεώσιμους φυσικούς πόρους και να επισημάνουν τόσο τα οφέλη όσο και τα μειονεκτήματα της καλλιέργειας και εκμετάλλευσης τους στη χώρα μας.  Ακόμα να ενημερώσουν   και να ευαισθητοποιήσουν τη σχολική και τοπική κοινότητα απέναντι σε αυτό τον σημαντικό φυσικό πόρο.

Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 13-15 ετών, Β΄ και Γ΄ τάξης, τελικά 17 άτομα.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις χημείας, γεωγραφίας, βιολογίας-οικολογίας, πληροφορικής, νέων τεχνολογιών, εικαστικών. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν: διατύπωση ερευνητικού σκοπού και στόχων, κατασκευή χάρτη εννοιών, διατύπωση ερωτημάτων, βιβλιογραφική έρευνα, κατασκευή ερωτηματολογίου κοινωνικής έρευνας σε google form, μελέτη και διατύπωση των στατιστικών αποτελεσμάτων, διατύπωση συμπερασμάτων αναφορικά με τους στόχους, διατύπωση προτάσεων, χρήση PP, εκμάθηση τεχνικών χρήσης χρωμάτων και δομών στα εικαστικά. Οι μαθητές/-τριες έλαβαν την ρουμπρίκα αυτό-αξιολόγησης η οποία τους/τις βοήθησε (ως καθοδηγητικό εργαλείο) στα στάδια της έρευνά τους. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν την παρουσίαση της όλης ερευνητικής εργασίας συμπεριλαμβάνοντας και έργα ζωγραφικής. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους. Με τις τελευταίες συνεργάστηκαν και στην κατασκευή του ερωτηματολογίου κοινωνικής έρευνας.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα  δεν ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Έγινε εκτός διδακτικού ωραρίου.  Ήταν χρήσιμη αναφορικά για τις γνώσεις που αποκόμισαν οι μαθητές/-τριες για ένα σημαντικό φυσικό πόρο της χώρας τους με κριτήρια οικονομικά, επαγγελματικά, περιβαλλοντικά αλλά και υγείας (φάρμακα, τρόφιμα). Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι προκλητική για άλλους δασκάλους επειδή μπορεί να τους δώσει την ευκαιρία να εμπειριστούν τη μη παραδοσιακή διδασκαλία και τη χρήση της ρουμπρίκας αξιολόγησης ως μέσο μάθησης και αυτό-αξιολόγησης.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  ναι] Διεύθυνση του σχολείου  [  ναι ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο  [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν ιδιαίτερα με την κατασκευή και τη χρησιμότητα του χάρτη εννοιών, με τον τρόπο δόμησης του ερωτηματολογίου με βάση τα αποτελέσματα της βιβλιογραφικής έρευνας και με την κατασκευή του PP.  Η εμπλοκή τους στο μάθημα ζωγραφικής ενίσχυσε το ενδιαφέρον και την αποτίμηση του πόρου σε μεγαλύτερο βαθμό. Δύο μαθητές μετέφρασαν το ερωτηματολόγιο στα Αγγλικά και στα Ισπανικά με την προοπτική να διανεμηθεί στους ομοτίμους τους άλλων χωρών μέσω του δικτύου CONNECT. 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[   ναι] ενασχόλησηW των οικογενειών   [  ναι ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [   ναι ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για  με τις επιστήμες  στην επιστήμη  τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Οι γονείς ενημερώθηκαν από την αρχή ότι θα συνεργαστούν με τα παιδιά τους στη διατύπωση του ερωτηματολογίου της κοινωνικής έρευνας αλλά και στη γραφή των αποτελεσμάτων της στατιστικής έρευνας. Τα κορίτσια συμμετείχαν ισότιμα. Το ενδιαφέρον και η ευαισθητοποίηση απέναντι στον φυσικό πόρο ενισχύθηκε από την ενημέρωση που έλαβαν για τα επαγγέλματα που ασχολούνται με την καλλιέργεια, αξιοποίηση και χρήση των μακροφυκών.  

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν με το ζήτημα καταγραφής, ανάλυσης και αξιολόγησης του φυσικών και πολιτισμικών πόρων του νησιού τους, εξασκήθηκαν  σε μεθόδους βιωματικής και ερευνητικής μάθησης και ευαισθητοποιήθηκαν απέναντι σε περιβαλλοντικά προβλήματα και σε ζητήματα τοπίου και βιώσιμης ανάπτυξης. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν είκοσι οκτώ (28),  μαθητές και μαθήτριες της Γ Τάξης του Γυμνασίου, ηλικίας 15 ετών. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν τις γνώσεις που έλαβαν για τους φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους της Τήνου και τους συνέδεσαν με την έννοια και τις ανάγκες βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

• επεξεργασία ερωτήσεων, 
• ανάλυση δεδομένων, 
• συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, 
• λήψη ή σύνταξη συμπερασμάτων, 
• γνωριμία με τους τρόπους και τα στάδια διεξαγωγής μιας έρευνας, 
• εξοικίωση με τεχνικές αναζήτησης, αξιολόγησης και παρουσίασης πληροφορίας μέσα από μια ποικιλία πηγών, 
• ανάπτυξη ικανοτήτων συνεργασίας, δημιουργικής έκφρασης και παρουσίασης. 

Οι μαθητές συμμετείχαν ενεργά και με ενθουσιασμό καθ όλη τη διάρκεια των προγραμμάτων, τόσο στις αίθουσες του σχολείου όσο και στο πεδίο, έμαθαν τους τρόπους που διεξάγεται μια έρευνα, εφάρμοσαν επιτυχώς την ομαδοσυνεργατική μέθοδο και διδάχτηκαν τόσο με θεωρητικούς όσο και με βιωματικούς τρόπους τις έννοιεςκλειδιά των προγραμμάτων 

Δρω: Η δράση περιλάμβανε: 

1. Οργάνωση σε ομάδες, 
2. Συζητήσεις με «ειδικούς» και εμπειρογνώμονες, 
3. Εργασίες σε ομάδες για τον εντοπισμό και την καταγραφή φυσικών και πολιτισμικών πόρων Τήνου και τη σύνδεσή τους με τη βιώσιμη ανάπτυξη [Δημιουργικό Μέρος: έρευνα και καταγραφή αξιόλογων φυσικών και πολιτισμικών στοιχείων της Τήνου, συζητήσεις σχετικές με τη σύνδεσή τους με την βιώσιμη τοπική ανάπτυξη]
4. Εκπαιδευτική επίσκεψη στο μονοπάτι Εξώμβουργο-Κουμάρος-Βωλάξ [Πρακτικό-Βιωματικό Μέρος: πεζοπορία, ενημέρωση, παρατήρηση και βιωματικές δραστηριότητες]
5. Παρουσίαση των προγραμμάτων σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Γυμνάσιο της Τήνου στο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελίστριας την Τετάρτη 29 Μαρτίου 2023 στις 19.00.
6. Αξιολογήσεις προγραμμάτων μέσα από φόρμες των διοργανωτών των προγραμμάτων

Οι γονείς/κηδεμόνες των μαθητών/-τριων  που συμμετείχαν στο πρόγραμμα CONNECT ενημερώνονταν για το περιεχόμενο του τόσο δια ζώσης (όσοι επισκέπτονταν το σχολείο) όσο και ηλεκτρονικώς με συχνά μηνύματα περιγραφής των δραστηριοτήτων. Επίσης ενημερώνονταν από τους μαθητές που τους ζητούσαν πληροφορίες για τους φυσικούς και πολτιισμικούς πόρους της Τήνου (κάποιες φορές τους διηγούνταν και ιστορίες, τις οποίες οι αθητές κατέγραψαν). Έτσι διασφαλίστηκε μια όσο τον δυνατόν πιο ενεργή εμπλοκή τους στο όλο εγχείρημα (γεγονός που βοήθησε στην καλλιέργεια του επιστημονικού κεφαλαίου). Τα αποτελέσματα του προγράμματος τους παρουσιάστηκαν εκτενώς σε δια ζώσης εκδήλωση που διοργανώθηκε από το σχολείο.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραση ήταν χρήσιμη και καινοτόμος διότι σχετίζεται με την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων (όπως αναλύονται παρακάτω). Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους εκπαιδευτικούς επειδή μπορεί να συνδυάσει γνώσεις και να τις εφαρμόσει στο πεδίο (π.χ. αναγνώριση και αποτίμηση φυσικού και πολιτισμικού πλούτου μιας περιοχής).

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [  ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές έδειξαν αρκετό ενδιαφέρον για  τα θεματικά αντικείμενα του προγράμματος, υπέβαλαν ερωτήσεις (σε καθηγητές στο σχολείο και γονείς στο σπίτι) και συμμετείχαν σε συζητήσεις για την ανάπτυξη του τόπου τους. Λάμβαναν υπόψιν τους αυτά που τους μετέφεραν οι επιστήμονες και οι πραγματογνώμονες και καλλιεργήθηκαν σχέσεις εμπιστοσύνης. Αυτό αποτυπώθηκε στα αποτελέσματα της δράσης. 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [ χ ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ χ ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε

Η ενεργή συμμετοχή των κοριτσιών ήταν μεγάλη, όπως και πέρυσι. Οι γονείς των μαθητών ασχολήθηκαν με τη διερεύνση του φυσικού και πολτιισμικού πλούτου της Τήνου, με την έννοια και το ρόλο της βιώσιμης ανάπτυξης, τη σημασία της κυκλικής οικονομίας και την αξία της παραγωγής και των τοπικών προιόντων για τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.

Σε αυτό το εκπαιδευτικό σενάριο επιστημονικής δράσης, αξιοποιείται η καθοδηγούμενη διερευνητική μέθοδος με την οποία οι μαθητές κατακτούν τη νέα γνώση, προσεγγίζουν την επιστημονική σκέψη και τις πρακτικές της, με τρόπο που προωθείται η ενεργητική μορφή μάθησης, (Bybee, 2000; NRC, 2012) αφήνοντας ανοιχτά τα συμπεράσματα σε αυτούς. Δόθηκε η δυνατότητα στους μαθητές να διερευνήσουν τη κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της με δραστηριότητες στις οποίες συμμετείχαν οι παρακάτω επιστήμονες: 

• Καλυβίτης Νικόλαος, Διδάκτωρ Χημικός, υπεύθυνος του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικών Χημικών διεργασιών του τμήματος Χημείας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και υπεύθυνος του Κόμβου Έρευνας και Καινοτομίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Φινοκαλιά Λασιθίου.  
• Φουργιαλάκης Μιχαήλ, Msc Βιολόγος και μουσειοπαιδαγωγός στο Ενυδρείο Θαλασσόκοσμος.
• Κατσαπρακάκης Δημήτριος, Διδάκτωρ Μηχανολόγος Μηχανικός, καθηγητή του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου Κρήτης.

 Αυτή η πρακτική παρουσιάστηκε προηγουμένως στον παρακάτω σύνδεσμο της πλατφόρμας CONNECT που περιέχει φωτογραφίες σχετικά με τις δραστηριότητες των μαθητών. ΕΔΩ 

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού σεναρίου οι εκπαιδευόμενοι μαθητές κατάφεραν να:

• κατανοήσουν τη σχέση / αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον
• εξοικειωθούν με διαδικασίες και κριτήρια επιστημονικής μεθοδολογίας
• ασκηθούν στην ομαδική εργασία
• αναπτύξουν κώδικα συμπεριφοράς απέναντι στην ομάδα και στο περιβάλλον
• αναπτύξουν ερευνητική διάθεση, κριτική και δημιουργική σκέψη για την προσέγγιση και κατανόηση των σύγχρονων περιβαλλοντικών προβλημάτων (Νάκου Ευφροσύνη, 2023).
• να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν τη μαθητική κοινότητα καθώς και τις οικογένειες τους, για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.

Δραστηριότητες Νοιάζομαι – Μαθαίνω – Δρω

Νοιάζομαι (2 διδακτικές ώρες) : Οι μαθητές στην έναρξη του εκπαιδευτικού σεναρίου προσπάθησαν να ορίσουν στο σχολείο την κλιματική αλλαγή και να καταγράψουν αυθόρμητα τις πιθανές αιτίες και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον πλανήτη μας, σε ένα padlet με τίτλο Κλιματική αλλαγή – Brainstorming.  Ακολούθησε συζήτηση προκειμένου οι μαθητές να διατυπώσουν τις απόψεις τους και να προβληματιστούν για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αναστρέψουν την κλιματική κρίση, υποθέσεις που θα επαληθεύθηκαν ή θα απορρίφθηκαν με τις δραστηριότητες που ακολούθησαν. Κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής, οι εκπαιδευτικός καταγράφουν στοιχεία σχετικά με την ενότητα, ώστε να αποκαλυφθούν οι εσφαλμένες αντιλήψεις των μαθητών και να ανιχνευτούν πιθανές δυσκολίες στην επίτευξη των επιδιωκόμενων διδακτικών στόχων.  

Οι μαθητές ενημερώνονται  στο σχολείο για την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή μέσα από ένα βίντεο για την κλιματική αλλαγή (διάρκεια 45 λεπτά) με τίτλο: Six Degrees Could Change The World (2008) – National Geographic. Μετά από το βίντεο, οι μαθητές επισήμαναν τις λέξεις‐κλειδιά που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, και με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών ορίσανε τους άξονες της έρευνας και διατύπωσαν ερωτήματα προς διερεύνηση.

Στη συνέχεια συζήτησαν στο σπίτι με τις οικογένειές τους για την κλιματική αλλαγή και ενθαρρύνονται να γράψουν τις σκέψεις τους ή να διατυπώσουν ένα σύνθημα σε ένα padlet με τίτλο Νοιάζομαι για τον πλανήτη μου!. Επιπλέον οι μαθητές διερευνούν μόνοι τους στο διαδίκτυο τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και καταγράφουν τις κυριότερες οικολογικές καταστροφές σε ένα padlet με τίτλο Οικολογικές καταστροφές που συγκλόνισαν τον πλανήτη.     

Μαθαίνω (6 διδακτικές ώρες) : Οι μαθητές διερεύνησαν τη κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις που μπορει να έχει με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών και ειδικών εμπειρογνωμόνων.

Στο σχολείο έγινε αρχικά αναφορά στους βιογεωχημικούς κύκλους του ανθακα και του νερού και ακολούθησε παρακολούθηση προσομοίωσης για το  Φαινόμενο του θερμοκηπίου‬ (colorado.edu).

Η παραπάνω προσομοίωση: 

• ‬‬‬‬‬‬‬Περιγράφει πως τα αέρια του θερμοκηπίου και τα νέφη επηρεάζονται από το ηλιακό φως και  δεσμεύουν την υπέρυθρη ακτινοβολία.
• Εξηγεί γιατί τα αέρια του θερμοκηπίου επηρεάζουν τη θερμοκρασία της επιφάνειας της γης με την επίδραση των υπέρυθρων απορροφητικών στρωμάτων.
• Δείχνει την μεταβολή της σύστασης της ατμόσφαιρας σε αέρια του θερμοκηπίου σε 4 διαφορετικούς χρόνους (εποχή παγετώνων, 1750 αρχή βιομηχανικής επανάστασης, 1950, 2020) και πως αυτά επηρεάζουν τη μέση θερμοκρασία της γης.
• Συγκρίνει και αντιπαραβάλλει τη συμπεριφορά του ηλιακού φωτός και της υπέρυθρης ακτινοβολίας.

Στη συνέχεια γίνεται ενημέρωση των μαθητών από ειδικούς εμπειρογνώμονες. Η εμπλοκή των επιστημόνων γύρω από την κλιματική αλλαγή στη συγκεκριμένη φάση είναι καταλυτική προκειμένου οι μαθητές να γνωρίσουν το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις και να είναι έτσι σε θέση να εργαστούν συνεργατικά, να αξιολογούν και να αναλάβουν πρωτοβουλίες για δράση ώστε να προστατέψουν το περιβάλλον στην κλιματική κρίση.

Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν :

• διερεύνηση: Ανακάλυψη της γνώσης από τους ίδιους τους μαθητές, π.χ. ομάδες εργασίας, συζήτηση.

• εφαρμογή: χρησιμοποιήση των γνώσεων που απέκτησαν στην καθημερινή ζωή.
• καθοδήγηση: Έμφαση στην από κοινού επεξεργασία του περιεχομένου του μαθήματος από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές, π.χ. καταιγισμός ιδεών, συζήτηση.
• ανακάλυψη: εξερεύνηση με πειραματισμό.

Επιπλέον οι δραστηριότητες που συμπεριλήφθηκαν στο πρόγραμμα είχαν το ελάχιστο οικολογικό αποτύπωμα, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την οικολογική τους συνείδηση. Τα ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν ήταν ηλεκτρονικά για τη μη άσκοπη χρήση χαρτιού και οι κατασκευές έγιναν με ανακυκλώσιμα υλικά.

Δρω: Στην τέλική φάση του σεναρίου, οι μαθητές ολοκλήρωσαν τις παρακάτω δραστηριότητες ομαδικά ή ατομικά, υποστηριζόμενοι από τους καθηγητές και τις οικογένειές τους. Πιο συγκεκριμένα:

• • υπολόγισαν το οικολογικό τους αποτύπωμα μαζί με τους γονείς τους με βάση τον Υπολογιστή Ελληνικού Οικολογικού Αποτυπώματος του ΑΠΘ 
  • έφτιαξαν προσωπικούς πίνακες εξοικονόμησης ενέργειας ώστε να παρακολουθούν πόσο συχνά κατάφεραν να μειώσουν την ενέργεια που χρησιμοποίησαν κάθε μέρα για μια εβδομάδα (Week eco- challenge) 

• συγκέντρωσαν φωτογραφίες, άρθρα και συνδέσμους σχετικά με την κλιματική αλλαγή

• • δημιούργησαν ένα ηλεκτρονικό περιοδικό με τίτλο Οικο-ενεργώ στην ιστοσελίδα του σχολείου για τη διάχυση των εργασιών τους και την ευαισθητοποίηση της μαθητικής κοινότητας

• κατασκεύασαν έναν εννοιολογικό χάρτη για την κλιματική αλλαγή ο οποίος συγκεντρώνει όλες τις γνώσεις που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού σεναρίου

• έγιναν «Πρεσβευτές του Κλίματος» και ενημέρωσαν μαθητές της έκτης τάξης του 4ου Δημοτικού σχολείου Ηρακλείου για την κλιματική αλλαγή με ενημερωτικό υλικό και επίδειξη πειραματικών δραστηριοτήτων

• συμμετείχαν στον Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Σχεδίου «Παντός κλίματος – Η ζωή μας στο μέλλον» του Μουσείου της Τράπεζας της Ελλάδος, με σχέδιο που αποτυπώνει πως θα είναι ο κόσμος μας σε 30 χρόνια από σήμερα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής
• παρουσίασαν τις δράσεις  τους δια ζώσης  στο 5ο Πανελλήνιο Μαθητικό Συνέδριο CONNECT 2023 που διεξήγθει στις 17 -19 /05/2023 στο ξενοδοχείο IVIS στο Ηράκλειο Κρήτης.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Ήταν μια πρόκληση να συνδυαστούν δυο γνωστικά αντικείμενα για την διδασκαλία της κλιματικής αλλαγής εκτός ωρολογίου προγράμματος με ποικίλες βιωματικές δραστηριότητες. Το καινοτόμο ανοιχτό εκπαιδευτικό σενάριο «Κλιματική αλλαγή: παρελθόν, παρόν και μέλλον» έδωσε περισσότερη έμφασηστην επαφή των μαθητών με τους  εμπειρογνώμονες διευρύνοντας περισσότερο το γνωστικό τους πεδίο. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για όλη τη σχολική κοινότητα και για τις οικογένειές τους καθώς περιλαμβάνει δράσεις που αφορούν όλους τους εμπλεκόμενους με πολλαπλά οφέλη για τους μαθητές που είναι στο επίκεντρο του προγράμματος. 

Το εκπαιδευτικό πλαίσιο Νοιάζομαι – Μαθαίνω – Δρω που εφαρμόστηκε, βοήθησε τους μαθητές να δουν με περισσότερο ενδιαφέρον τις φυσικές επιστήμες και να αναζητήσουν τις απαντήσεις στα ερωτήματά τους από τους σωστούς εμπειρογνώμονες εμπλέκοντας παράλληλα και τις οικογένειές τους στη μαθησιακή διαδικασία. Το πρόγραμμα βοήθησε τα παιδιά να βγουν έξω από τα όρια της σχολικής τάξης και να εκφραστούν δημιουργικά και καλλιτεχνικά γύρω από περιβαλλοντικά θέματα.

Η καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ +  ] Διεύθυνση του σχολείου  [  + ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο 

 [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  Το πρόγραμμα Edu4clima που χρηματοδοτείται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης  

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πολύ ικανοποιημένοι με τη συμμετοχή τους στη δραστηριότητα καθώς απόλαυσαν τις εκπαιδευτικές εκδρομές και τις επιστημονικές συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες γύρω από πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα. Οι πειραματικές δραστηριοτήτες που  πραγματοποιήθηκαν στο Φινοκαλία παρείχαν κίνητρα στους μαθητές και τους εδωσε τη δυνατότητα να εξασκηθούν στην επιστημονική μεθοδολογία (διατύπωση υπόθεσης-πείραμα-παρατήρηση-επεξεργασία αποτελεσμάτων-εξαγωγή συμπερασμάτων) (Linn, 1997).  Πιο συγκεκριμένα, τα πειράματα ενίσχυσαν τον βαθμό κατανόησης των επιστημονικών εννοιών και βοηθησαν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και συνεργασίας, ενίσχυσαν την αυτοπεποίθησή τους και την εμπιστοσύνη τους στην επιστήμη.

Επιπλέον οι μαθητές μας συζήτησαν όσα έμαθαν από την ομάδα εμπειρογνωμόνων στο σπίτι με τις οικογένειές τους και κατάφεραν μαζί τους να μειώσουν το οικολογικό τους αποτύπωμα για μια εβδομάδα καταγραφοντας καθημερινές δραστηριότητες που είχαν θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «ότι χάρη σε αυτό το πρόγραμμα έμαθε πολλά πράγματα για την κλιματική αλλαγή και διασκέδασε πολύ με τα πειράματα που έγιναν», η μαθήτρια που ανέλαβε το σκίτσο για το διαγωνισμό «χάρηκε που μπόρεσε να εκφραστεί καλλιτεχνικά και να ευαισθητοποιήσει τους συμμαθητές της με το έργο της» και ένας άλλος μαθητής «χάρηκε που βοήθησε να καταλάβουν οι γονείς του πως με μικρές καθημερινές αλλαγές στις συνήθειες τους μπορούν να έχουν μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα».

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ +  ] ενασχόληση των οικογενειών   [ +  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  + ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Ειδικότερα τα κορίτσια που συμμετείχαν στο πρόγραμμα ήταν ιδιαίτερα πρόθυμα για να ψάξουν υλικό για τις εργασίες, ανέλαβαν την αρχισυνταξία του περιοδικού, οργανώθηκαν για την παρουσίαση των εργασιών τους στο συνέδριο και ανέπτυξαν πολύ ωραίες ιδέες για την προώθηση της ερευνάς τους.  Οι γονείς ικανοποιήθηκαν πολύ με την εμπλοκή των παιδιών τους και αναγνώρισαν ότι το πρόγραμμα αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ασχοληθούν τα παιδιά τους με τις περιβαλλοντικές επιστήμες με απόλυτα επιστημονικό τρόπο.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ενδιαφέρθηκαν για ένα πραγματικό πρόβλημα και συγκεκριμένα για το αν είναι πράγματι εφικτό με το σωστό τρόπο πλυσίματος των χεριών να μειώσουμε τη διασπορά των μικροβίων. Κατά την έναρξη του σεναρίου διερευνήθηκαν, τόσο με παιγνιώδη, όσο και με πειραματικό τρόπο,  οι αρχικές τους γνώσεις για τα μικρόβια, τη μετάδοσή τους μέσω των χεριών και τη σημασία του πλυσίματος των χεριών. Στη φάση αυτή ενεπλάκησαν και οι οικογένειες των μαθητών.  Στις δραστηριότητες συμμετείχαν 25 άτομα της Β΄ γυμνασίου ηλικίας 14 ετών.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις από τη Βιολογία και τη Χημεία ώστε να εμβαθύνουν στον κόσμο των μικροοργανισμών, στους μηχανισμούς και στους τρόπους διάδοσης των μικροβίων, στους αμυντικούς μηχανισμούς του ανθρώπινου οργανισμού στον τρόπο δράσης του σαπουνιού και των απολυμαντικών, στον τρόπο διεξαγωγής ενός πειράματος. Ενημερώθηκαν από διάφορους επιστήμονες γύρω από όλα αυτά τα θέματα και επισκέφθηκαν τα οικεία ΕΚΦΕ, όπου είχαν την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε σειρά πειραματικών δραστηριοτήτων, πέραν αυτών που διεξήχθησαν μέσα στη σχολική αίθουσα, αλλά και όσων πραγματοποίησαν στο σπίτι με την οικογένειά τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν σχεδιασμός και υλοποίηση πειραματικής διαδικασίας, χρήση εργαστηριακών σκευών οργάνων και τεχνικών, καταγραφή, σύγκριση  και ανάλυση αποτελεσμάτων, προετοιμασία ερωτηματολογίων και συνέντευξη ειδικών επιστημόνων, αποτελεσματική επικοινωνία, συνεργασία και καλλιτεχνική έκφραση.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν ενημερωτικές αφίσες σχετικά με την αναγκαιότητα του σωστού πλυσίματος των χεριών για την πρόληψη της διασποράς των παθογόνων μικροβίων, οι οποίες αναρτήθηκαν σε κοινόχρηστους χώρους και στην ιστοσελίδα του σχολείου, αλλά και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων και μία παρουσίαση για το Πανελλήνιο συνέδριο του CONNECT. Για το σκοπό αυτό δούλεψαν ομαδικά άλλοι συμβάλλοντας με τις ιδέες τους, άλλοι γράφοντας συνθήματα, άλλοι ζωγραφίζοντας και άλλοι αναλαμβάνοντας τη δημιουργία του Power point και των συνοδευτικών κειμένων.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα είναι ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών του μαθήματος της Βιολογίας Β΄ γυμνασίου και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο “Οι ασθένειες και οι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνισή τους”.  Ήταν μία καινοτόμα, χρήσιμη προσέγγιση του θέματος τόσο για τους μαθητές, όσο και για την εκπαιδευτικό. Κινητοποίησε  πραγματικά τα παιδιά, προκαλώντας τα να συμμετέχουν με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο στη διαδικασία της μάθησης. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη ή προκλητική για τους εκπαιδευτικούς, δίνοντας τη δυνατότητα να προσεγγίσουν θέματα-προβλήματα που άπτονται του ενδιαφέροντος των μαθητών με βιωματικό τρόπο, προκαλώντας τους να αναλάβουν δράση, φέρνοντας σε επαφή το μαθητικό πληθυσμό με ειδικούς, αλλά και ενεργοποιώντας συμμετοχικά και το οικογενειακό περιβάλλον τους.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Χ ] Διεύθυνση του σχολείου  [ Χ  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Χ ] Άλλο:  Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ενθουσιάστηκαν από τη δυνατότητα που τους προσφέρθηκε να συμμετάσχουν τόσο ενεργά στη διαδικασία της μάθησης. Ιδιαίτερη ευχαρίστηση τους προκάλεσε η άμεση εμπλοκή τους με το σχεδιασμό και την υλοποίηση πειραμάτων, ακολουθώντας τα βήματα της επιστημονικής μεθόδου, τόσο με απλά καθημερινά υλικά, όσο και με περισσότερο εργαστηριακά.  Σημαντικό είναι ότι δόθηκε χώρος, αλλά και προκλήθηκε το ενδιαφέρον και  μαθητών με χαμηλές επιδόσεις, ή μαθησιακά και άλλα προβλήματα, να συμμετάσχουν αυθόρμητα και να παρουσιάσουν έργο ισάξιο με όλων των υπολοίπων. Επίσης ένιωσαν υπερήφανοι παίζοντας καθοδηγητικό ρόλο όταν ζητήθηκε η συμμετοχή των μελών των  οικογενειών τους. Δεν ήταν λίγες οι φορές, κατά τη διάρκεια του προγράμματος που μου ζητήθηκε να “πάρω ώρες” από άλλα μαθήματα, για να εργαστούμε στο σενάριο. Αρκετοί μαθητές με ρώτησαν αν θα μπορούσαμε και την επόμενη σχολική χρονιά να εργαστούμε  με τον ίδιο τρόπο, ή  αν θα ήταν εφικτό χρησιμοποιήσουμε το CONNECT και στα πλαίσια άλλων μαθημάτων. Χαρακτηριστικό είναι ότι ένα από τα συνθήματα των αφισών (“με σαπούνι και νερό τα μικρόβια σταματώ”) “κυκλοφορούσε” για μέρες μεταξύ των μαθητών της σχολικής κοινότητας.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ Χ ]ενασχόληση των οικογενειών   [ ] συμμετοχής των κοριτσιών    [Χ ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Είναι σίγουρο ότι αυτή η πρακτική συνέβαλε στην ενασχόληση των οικογενειών με τις επιστήμες, αφού υπήρξαν τρεις πειραματικές δραστηριότητες που διεξήχθησαν στο σπίτι. Στην πρώτη από αυτές απαραίτητη προϋπόθεση ήταν να συμμετάσχει κάθε μέλος της οικογένειας  και να καταγραφούν ξεχωριστά τα αποτελέσματα για τον καθένα. Η δεύτερη ήταν ένα πείραμα επίδειξης του κάθε μαθητή προς τα μέλη της οικογένειάς του και στο τελευταίο χρειάζονταν η βοήθεια από κάποιον στο σπίτι. Άλλωστε σε κάποιες περιπτώσεις είχα και άμεση ανατροφοδότηση από γονείς που ήρθαν σε επαφή μαζί μου.  Ο ενθουσιασμός που προκλήθηκε από την άμεση εμπλοκή τους με πειραματικές διαδικασίες, αλλά και από την επίσκεψη σε έναν καθαρά εργαστηριακό χώρο (ΕΚΦΕ) είχε ως αποτέλεσμα ορισμένοι μαθητές να εκφράσουν την πρόθεσή τους να στραφούν προς σπουδές γύρω από τις Φυσικές Επιστήμες.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν με ένα πραγματικό πρόβλημα, τη ρύπανση από τα μικροπλαστικά, και τις συνέπειες αυτής στους οργανισμούς. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν συνολικά 34, ηλικίας 13-14 ετών και από τα τμήματα Β1, Β2, Γ3. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τον τρόπο αποσύνθεσης των πλαστικών και τον σχηματισμό μικροπλαστικών, για την παρουσία μικροπλαστικών σε προϊόντα καθημερινής χρήσης, για την διασπορά τους στο περιβάλλον (χημεία), για την μεταφορά τους από το περιβάλλον στους οργανισμούς μέσω της τροφικής αλυσίδας και τις συνέπειες αυτής (βιολογία). Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν γνωστικές με τη χρήση της αγγλικής γλώσσας, αναζήτηση πληροφοριών για το θέμα των μικροπλαστικών ενισχύοντας τις γνώσεις τους στις φυσικές επιστήμες, ανάλυση δεδομένων, λήψη και σύνταξη συμπερασμάτων. Επίσης εξασκήθηκαν σε ανώτερης τάξης δεξιότητες όπως η εικονογράφηση, η συγγραφή, η μουσική επένδυση ψηφιακού υλικού, η ανάπτυξη του επιστημονικού τρόπου σκέψης και ο συνδυασμός γνώσεων για την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημα και δεξιοτητες STEM αφού σχεδιάσαν φίλτρο πλυντηρίου. Επιπλέον ανάπτυξαν ψηφιακές δεξιότητες αφού δημιούργησαν ψηφιακό υλικό. Τέλος κοινωνικές δεξιότητες, αφού οι μαθητές συνεργάστηκαν σε όλα τα στάδια της υλοποίησης του προγράμματος.

 Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν ένα ψηφιακό κωμικογράφημα, ένα διαφημιστικό σποτ, ένα φίλτρο που μπορεί να τοποθετηθεί στο πλυντήριο για τη συλλογή των μικροπλαστικών, μια συνέντευξη, κατασκευές από ανακυκλώσιμα υλικά. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις υπεύθυνες καθηγήτριες. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν σχετική με τη Χημεία και τη Βιολογία για λόγους που περιγράφηκαν παραπάνω, αλλά παράλληλα τα παιδιά εξασκηθήκαν και στα αγγλικά και εμπλούτισαν το λεξιλόγιό τους αφού παρήγαγαν υλικό στα αγγλικά. Τα προϊόντα που παρήχθησαν ήταν χρήσιμα διότι μπορεί να αποτελέσουν πηγή ενημέρωσης και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης για άλλους, ήταν καινοτόμα γιατί είναι πρωτότυπο υλικό το οποίο αξιοποιεί και καλλιεργεί πολλές δεξιότητες. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και προκλητική για άλλους δασκάλους επειδή μπορεί να εγείρει το ενδιάφερον τους για θέματα, να αποτελέσει πρόκληση για επέκταση του θέματος με νέες δράσεις π.χ. στα μικροπλαστικά θα μπορούσε κάποιος να μελετήσει πώς μεταφέρονται μέσω του αέρα και του εδάφους στους οργανισμούς. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [Χ  ] Διεύθυνση του σχολείου  [ Χ  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν ενθουσιασμένοι, συμμετείχαν με συνέπεια, προθυμία και αμέριστο ενδιαφέρον στην υλοποίηση των δράσεων και ήρθαν πιο κοντά στις φυσικές επιστήμες και στον επιστημονικό τρόπο σκέψης. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε: «Εμπνεύστηκα από τα λόγια που άκουσα απέκτησα ιδέες για λύσεις τις οποίες κάποια στιγμή ελπίζω να αποτελούν καθημερινή πρακτική. Πήρα κίνητρο ώστε να προσέχω παραπάνω το περιβάλλον στην καθημερινότητα μου. Απέκτησα μια φωνή στο κεφάλι μου η οποία μου λέει να προσέχω και να ενεργοποιηθώ άμεσα και στο μέλλον. Ακόμη θα ήθελα να υπάρχουν τακτικές συναντήσεις και συνεδριάσεις έτσι ώστε στο ευαισθητοποιούμαστε συχνά   για την προστασία του περιβάλλοντος. Γενικότερα εντυπωσιάστηκα και έμεινα άφωνος  με το όσα μάθαμε, κατάλαβα ότι είχα ευθύνη και το ότι όλοι πρέπει να δράσουμε. Ελπίζω πως μια μέρα θα λύσουμε τα θέματα του περιβάλλοντος».

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ Χ  ] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [Χ   ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: 

Δόθηκαν θέματα για συζήτηση στο σπίτι σχετικά με τη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων των οικογενειών και οι εργάστηκαν και έκαναν πολυτροπικές εργασίες στο συγκεκριμένο θέμα.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναρωτήθηκαν εάν η ταχεία ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση μεγάλων προβλημάτων της περιοχής, της χώρας ή του πλανήτη μας. Αφού παρακολούθησαν εισαγωγικά βίντεο για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τη Μηχανική Μάθηση, αντάλλαξαν εντυπώσεις και απόψεις για τις εφαρμογές της. Στη συνέχεια, μετέφεραν τη συζήτηση στα σπίτια τους, εμπλέκοντας όλα τα μέλη της οικογένειας. Επιστρέφοντας στο σχολείο, κατέγραψαν και συζήτησαν τις εμπειρίες τους. Στις δραστηριότητες συμμετείχαν 60 μαθητές, ηλικίας 12-13 ετών: τα κορίτσια και τα αγόρια της Α Γυμνασίου του σχολικού έτους 2022-23.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές πειραματίστηκαν με διάφορες εφαρμογές αναγνώρισης εικόνων, συζήτησαν για τη Μηχανική Όραση και δημιούργησαν ζωγραφιές εμπνευσμένες από όσα έμαθαν. Προβληματίστηκαν για το πώς θα μπορούσε η Τεχνητή Νοημοσύνη να συμβάλει στον καθαρισμό των θαλασσών και εκπαίδευσαν ένα εικονικό ρομποτικό υποβρύχιο να διακρίνει τα ζώα της θάλασσας από τα θαλάσσια απορρίμματα. Μοιράστηκαν όσα έμαθαν με τις οικογένειές τους, κατέγραψαν τις απόψεις τους, και ετοίμασαν ερωτήματα για τον επιστήμονα.

Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη με τον Δρ. Αναστάσιο Δήμου, Μεταδιδακτορικό Ερευνητή στο Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (IΠΤΗΛ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ). O κ. Δήμου παρουσίασε ποικίλες εφαρμογές της Μηχανικής Μάθησης που βελτιώνουν, όχι μόνο την καθημερινή ζωή μας, αλλά και το έργο εντοπισμού και διάσωσης θυμάτων φυσικών καταστροφών.

Κατά την ολοκλήρωση αυτής της φάσης, οι μαθητές συζήτησαν πιθανούς τρόπους αξιοποίησης όσων έμαθαν, για την προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος. Εκπαίδευσαν ένα μοντέλο Μηχανικής Μάθησης ώστε ν’ αναγνωρίζει 5 είδη άγριων ζώων, προγραμμάτισαν σε Scratch μια εφαρμογή που μετράει πόσα ζώα αναγνωρίζει από κάθε είδος, παρατήρησαν τη συμπεριφορά της, και συζήτησαν θέματα αξιοπιστίας, ηθικής και μεροληψίας των εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης.

Συμπερασματικά, οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για την Τεχνητή Νοημοσύνη, τη Μηχανική Μάθηση και  τη Μηχανική  Όραση, για τον Προγραμματισμό σε Scratch, καθώς και για τα Περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από την ανθρώπινη παρέμβαση. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν ήταν η ανταλλαγή συλλογισμών και ερωτημάτων με προφορικό και γραπτό λόγο, η χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης για την ταχύτερη ολοκλήρωση μιας ζωγραφιάς, η διατύπωση κατάλληλων περιγραφών (prompts) σε εφαρμογές γενετικής τεχνητής νοημοσύνης, η κριτική αξιολόγηση των παραγόμενων αποτελεσμάτων, η συλλογή κατάλληλων δεδομένων για την εκπαίδευση μοντέλων μηχανικής μάθησης και ο προγραμματισμός εφαρμογών που αξιοποιούν τέτοια εκπαιδευμένα μοντέλα.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές εκπαίδευσαν ένα μοντέλο μηχανικής μάθησης ώστε ν’ αναγνωρίζει 3 είδη φωτογραφιών και προγραμμάτισαν σε περιβάλλον Scratch ένα εικονικό drone με στόχο να αξιοποιεί το εκπαιδευμένο μοντέλο για να αναγνωρίζει φωτογραφίες αποψίλωσης δασών. Η τελευταία δραστηριότητα εκπονήθηκε ατομικά. Οι δραστηριότητες προετοιμασίας των προηγούμενων φάσεων περιλάμβαναν τόσο ατομικές όσο και ομαδικές δραστηριότητες, και αρκετές από αυτές υποστηρίχθηκαν και από τις οικογένειες των μαθητών.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ενσωματώθηκε στο σχολικό πρόγραμμα καθώς είναι συμβατή με τα Νέα Προγράμματα Σπουδών Γυμνασίου. Ήταν μια ενδιαφέρουσα, χρήσιμη και θετική εμπειρία, και για την εκπαιδευτικό και για τους μαθητές. Έδωσε την ευκαιρία στα παιδιά να ανταλλάξουν και να εμπλουτίσουν γνώσεις και δεξιότητες που είχαν αποκτήσει εμπειρικά για την τεχνητή νοημοσύνη, να συζητήσουν με τις οικογένειές τους θέματα επιστήμης, τεχνολογίας και περιβάλλοντος, να θέσουν τα ερωτήματά τους σε έναν επιστήμονα ερευνητή, να επικοινωνήσουν τους προβληματισμούς και τις ιδέες τους. Η διαθεματική προσέγγιση που ακολουθήθηκε ενίσχυσε το ενδιαφέρον των μαθητών και  συνέδεσε την σχολική αίθουσα με ζητήματα και καταστάσεις του σύγχρονου κόσμου και της πραγματικής ζωής. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους εκπαιδευτικούς, επειδή τοποθετεί τη εκπαιδευτική πράξη σε ένα νέο πλαίσιο, συνδέοντάς την με τον πραγματικό κόσμο, και εμπλέκοντας την οικογένεια και την ευρύτερη κοινότητα ως αρωγούς στη μαθησιακή διαδικασία. Η σταδιακή ενσωμάτωση αυτής της πρακτικής και σε άλλα θεματικά αντικείμενα μπορεί να προσφέρει νέα κίνητρα μάθησης και δημιουργίας για όλους τους εμπλεκόμενους στην διδακτική πράξη.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [✔] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ενεπλάκησαν ενεργά στις περισσότερες δραστηριότητες. Έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη χρήση ψηφιακών εργαλείων που αξιοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, στη διατύπωση ερωτημάτων για τον επιστήμονα, και στην εκπαίδευση των μοντέλων μηχανικής μάθησης. Οι προτάσεις και οι ιδέες των παιδιών τροποποίησαν και εμπλούτισαν την υλοποίηση του αρχικού σεναρίου σε αρκετές περιπτώσεις.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[✔] ενασχόληση των οικογενειών   [✔]  συμμετοχής των κοριτσιών    [✔] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: Όλο το υλικό που χρησιμοποιήθηκε ήταν διαθέσιμο στην διαδικτυακή πλατφόρμα της ηλεκτρονικής τάξης, ώστε να μπορούν να το μελετήσουν οι μαθητές μαζί με τις οικογένειές τους. Επιπλέον, τα σχετικά κείμενα και οι εργασίες δόθηκαν και σε έντυπη μορφή. Στις σχετικές συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν, οι μαθητές αντάλλαξαν εμπειρίες για τη θέση των οικογενειών τους σε ζητήματα τεχνητής νοημοσύνης και επιχειρηματολόγησαν πάνω στις διαφορετικές απόψεις. Το 66% των συμμετεχόντων δήλωσαν στο ερωτηματολόγιο λήξης πως η οικογένειά τους πιστεύει ότι η επιστήμη θα είναι σημαντική για το μέλλον τους. Επίσης, οι δραστηριότητες φάνηκαν ενδιαφέρουσες και στα δύο φύλα, και τα κορίτσια είχαν ενεργό συμμετοχή σε όλες τις φάσεις. Τέλος, το ζήτημα των μελλοντικών θέσεων εργασίας απασχόλησε αρκετά τα παιδιά και έθεσαν σχετικές ερωτήσεις στην τηλεδιάσκεψη με τον επιστήμονα.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ασχολήθηκαν στα πλαίσια της φυσικής με την ηλεκτρική ενέργεια, την παραγωγή της και την χρήση της. Ανησυχούσαν για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον της συμβατικής παραγωγής ενέργειας, καθώς και για την οικονομική επιβάρυνση των οικογένειών τους από το αυξημένο κόστος της ενέργειας. Ήταν φανερό ότι έπρεπε αρχικά, να δούμε που δαπανάμε κυρίως την ηλεκτρική ενέργεια και στην συνέχεια να βρούμε τρόπους να την περιορίσουμε. Στην συνέχεια θελήσαμε να ασχοληθούμε με την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας με πιο φιλικές στο περιβάλλον μεθόδους έτσι ώστε να μειωθούν τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλεί η συμβατική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν όλοι οι μαθητές της Γ Γυμνασίου (περί τους 40 μαθητές, Έντυπα συγκατάθεσης όμως φέραν μόνο οι 20). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνθεση των μαθητών που εργάστηκαν. Υπήρχαν περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών (αξίζει να σημειωθεί η συμμετοχή μαθητή στο φάσμα του αυτισμού με αξιοσημείωτη συνεισφορά στο πρόγραμμα) καθώς και μαθητών με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Παρά τις διαφορές, τα κοινά προβλήματα κινητοποίησαν όλους τους μαθητές, οι οποίοι συνεργάστηκαν για την υλοποίηση του προγράμματος. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις που απόκτησαν στο πλαίσιο της φυσικής για να μπορέσουν να υπολογίσουν την κατανάλωση ενέργειας στα σπίτια τους. Αρχικά χρησιμοποίησαν την προτεινόμενη από το πρόγραμμα εφαρμογή και εντόπισαν τις ηλεκτρικές συσκευές που καταναλώνουν πολύ ενέργεια. Στη συνέχεια το επαλήθευσαν ψάχνοντας τις συσκευές των σπιτιών τους και είδαν ποιες έχουν την μεγαλύτερη ισχύ και επομένως είναι και οι πιο ενεργοβόρες. Ήταν φανερή η ανάγκη για περιορισμό της υπερβολικής χρήσης ενέργειας. Για το σκοπό αυτό δουλέψαν σε ομάδες στα σπίτια τους και στην συνέχεια με καταιγισμό ιδεών συλλέχθηκαν στην ολομέλεια του κάθε τμήματος. Αυτές οι προτάσεις αποτέλεσαν την βάση για την συγγραφή του άρθρου στο ιστολόγιο του σχολείου μας για την εξοικονόμηση ενέργειας.
Ο δεύτερος προβληματισμός των μαθητών ήταν σχετικά με τον τρόπο που παράγεται η ενέργεια και το αποτύπωμα που έχει στο περιβάλλον. Στα πλαίσια του μαθήματος της τεχνολογίας παρουσιάστηκαν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Όπως κάθε φορά, η νέα γνώση φέρνει και νέες ερωτήσεις, ειδικά για ένα θέμα που έχει γίνει αφορμή αρκετών «θεωριών συνομωσίας». Οι ερωτήσεις αυτές συλλέχθηκαν και η απάντησή τους ήταν το θέμα της παρουσίασης που έγινε από τον κ. Καναβό. Χρειάστηκαν πάνω από τρεις διδακτικές ώρες για να απαντηθούν όλες οι ερωτήσεις των μαθητών.

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν αρχικά ένα άρθρο για την οικιακή εξοικονόμηση ενέργειας και το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του σχολείου μας.
    Φτιάξανε μια παρουσίαση για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και στην συνέχεια την παρουσίασαν ανά τμήμα, σε όλο το σχολείο. Δομημένη με αυτό τον τρόπο η δράση είχε τα εξής πλεονεκτήματα.
1) Έδωσε σε περισσότερους μαθητές την ευκαιρία να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους. 2) Ήταν πιο εύκολο για τους μικρότερους συμμαθητές τους να θέσουν ερωτήματα και απορίες σε πιο μικρό ακροατήριο.
  Πρέπει βέβαια να σημειώσουμε ότι έγινε πολύ προσεκτική επιλογή των μαθητών και μαθητριών που έκαναν τις παρουσιάσεις, μια και επιπλέον στόχος ήταν να αποτελέσουν πρότυπα προς μίμηση για τους μικρότερους.
      Το σημαντικότερο όμως αποτέλεσμα της υλοποίησης του προγράμματος ήταν η τροποποίηση της συμπεριφοράς των συμμετεχόντων. Ήταν εμφανής η αλλαγή της συμπεριφοράς των μαθητών (πχ. πάντα κλείνανε μόνοι τους τα φώτα πριν βγουν από την τάξη), αλλαγή που έγινε εμφανής και συζητήθηκε και από τις οικογένειές τους.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση : Η δραστηριότητα ήταν πλήρως ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών (ιδιαίτερα στο μάθημα της φυσικής, αλλά και στην χημεία και την τεχνολογία). Ήταν ένας τρόπος να φέρουμε κοντά στην καθημερινότητά μας την επιστημονική γνώση, να συνδέσουμε το αναλυτικό πρόγραμμα με την ζωή και να προάγουμε τον επιστημονικό γραμματισμό στο σχολείο μας. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμη και για άλλους εκπαιδευτικούς, επειδή αποσυνδέει την επιστημονική γνώση από τον καταναγκασμό και την κάνει έρευνα και δράση. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [٧] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
[  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν χαρούμενοι που «χάνανε μάθημα» , την ίδια στιγμή όμως κατακτήσαν σε μεγαλύτερο βαθμό  από κάθε άλλη ενότητα στη φυσική που διδάχθηκαν φέτος, τους στόχους που έθετε το αναλυτικό πρόγραμμα στο κεφάλαιο της ηλεκτρικής ενέργειας. Υπήρξε φανερό ότι η μάθηση είναι πιο εύκολη και ευχάριστη, όταν δεν έχει την μορφή του αυστηρά δομημένου θέματος, αλλά όταν κατακτάτε μέσω αυτενέργειας. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα περίμενα με ανυπομονησία το επόμενο μάθημα φυσικής», ήταν πλέον φανερή η αλλαγή της στάσης των μαθητών απέναντι στη επιστήμη.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[٧ ] ενασχόληση των οικογενειών [٧   ] συμμετοχής των κοριτσιών[ ٧  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες στην επιστήμη [٧   ] τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: υπάρχει η προκατάληψη ότι οι φυσικές επιστήμες είναι δύσκολες και μόνο οι πιο χαρισματικοί μαθητές τα καταφέρνουν σε αυτές. Οι πρακτικές που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος έπεισαν το σύνολο των συμμετεχόντων ότι  η επιστήμη μπορεί να γίνει κάτι προσιτό και κατανοητό σε όλους. Ταυτόχρονα ότι δεν είναι κάτι απόμακρο για κάποιους «τρελούς» επιστήμονες μέσα σε εργαστήρια, αλλά ότι αποτελεί ένα εργαλείο για την επίλυση καθημερινών αλλά και παγκόσμιων προβλημάτων.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές μελέτησαν στο μάθημα της βιολογίας τα φυσικά πολυμερή και ενδιαφέρθηκαν να μελετήσουν τα συνθετικά πολυμερή και πλαστικά και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον.  Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 15 ετών, Γ τάξη Γυμνασίου και 26 σύνολο.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τη σύνθεση και παρασκευή πολυμερών, τη ρύπανση πλαστικών, την ανακύκλωση πλαστικών, την ιστορία του πλαστικού και τα είδη πλαστικού. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν ενθάρρυνση πρωτοβουλίας μαθητών/μαθητριών, συζήτηση, ηθικό δίλημμα, οργάνωση λόγου με χρήση επιχειρημάτων, μελέτη περίπτωσης, συνεργατικότητα, μελέτη πεδίου, διεπιστημονική-διαθεματική προσέγγιση, δημιουργική και ελεύθερη έκφραση, λήψη και σύνταξη συμπερασμάτων, επεξεργασία ερωτήσεων, ανάλυση δεδομένων, συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων.

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν παρουσιάσεις power point,δημιούργησαν αφίσα,podcast και padlet και τα παρουσίασαν στους συμμαθητές τους. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη  στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν χρήσιμη και καινοτόμα γιατί ευαισθητοποίησε τους μαθητές/τις μαθήτριες μέσω του αναλυτικού προγράμματος για ένα παγκόσμιο οικολογικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη για άλλους δασκάλους επειδή συνδέει ενότητες του αναλυτικού προγράμματος με θέματα επιστημονικά και κοινωνικά ευρύτερου ενδιαφέροντος.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ ν ] Διεύθυνσητουσχολείου  [ ν  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
[  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν ευχαριστημένοι με την ενασχόλησή τους με ένα επιστημονικό, οικολογικό, οικονομικό και κοινωνικό θέμα για το οποίο διατύπωσαν λύσεις με επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε  << είμαι περήφανος  που στο podcast μου αναφέρω μερικές καθημερινές  πρακτικές για την επίλυση  ενός παγκόσμιου προβλήματος>>.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[  ν ] ενασχόληση των οικογενειών [ ν  ] συμμετοχής των κοριτσιών[   ν] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      την επιστήμη και τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε:__Οι μαθητές /μαθήτριες παρακολούθησαν κατάλληλα  videos με τους γονείς τους  και συζήτησαν για τη χρήση των πλαστικών στην καθημερινή ζωή τους και τους τρόπους και τις συνήθειες που θα μπορούσαν να υιοθετήσουν για να συμβάλλουν στον περιορισμό της χρήσης πλαστικών στη ν καθημερινότητά τους. Η συμμετοχή των κοριτσιών ήταν ισότιμη με την αντίστοιχη των αγοριών και ενίσχυσε την αυτοπεποίθησή τους ως προς  την ενασχόλησή τους με τις φυσικές επιστήμες. Όλοι οι μαθητές και όλες οι μαθήτριες ευαισθητοποιήθηκαν για τα επιστημονικά θέματα που μελέτησαν και σκέφτηκαν σοβαρά για τη σταδιοδρομία τους σχετικά με τις φυσικές επιστήμες.

τους λόγους που επέλεξαν το πλαστικό για καθημερινή χρήση.  Η ερώτηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών και αποτέλεσε τον τίτλο του σεναρίου μας ήταν «Είναι τα απορρίμματα σκουπίδια;». Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 30 μαθητές (15 χρονών) της Γ’ τάξης Γυμνασίου.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις απο έγκυρες επιστημονικές πηγές και συνομίλησαν με ειδικούς εμπειρογνώμονες για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από τη συσσώρευση στερεών και υγρών απορριμμάτων  και οδηγούν στη χημική ρύπανση του νερού και του εδάφους, καθώς και για τον ρόλο των αποικοδομητών στις τροφικές αλυσίδες και για τους γεωχημικούς κύκλους (κύκλος  του άνθρακα, κύκλος  του αζώτου). Επίσης ενημερώθηκαν για τα πολυμερή – πλαστικά, τον τρόπο παρασκευής τους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χρήσης τους  και το πρόβλημα της μη αποικοδόμησής τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν η επεξεργασία ερωτήσεων, ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η σύνταξη συμπερασμάτων και η σύνθεση ομαδικών εργασιών.  Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις που αξιοποιήθηκαν για το σενάριο ήταν:  η διερευνητική μέθοδος μάθησης που εισάγει την επιστημονική έρευνα στη σχολική πράξη, η βιωματική μέθοδος, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και  η μέθοδος επίλυσης προβλημάτων  (Kalathaki, 2015).

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές:

• Φιλοτέχνησαν μία αφίσα με σύνθημα «Γέμισε το μέλλον σου με όνειρα και όχι με σκουπίδια» για την κυκλικη οικονομία και την ανακύκλωση.
• Έκαναν καμπάνια ενημέρωσης των μαθητών της περιοχής αναρτώντας αφίσες στο σχολείο τους αλλά και στα υπόλοιπα σχολεία της περιοχής.
• Έφτιαξαν μια κατασκευή από ανακυκλώσιμα υλικά, για τη ρύπανση της θάλασσας από τα πλαστικά.
• Έστειλαν μία επίστολή στο δήμαρχο για την αναγκαιότητα ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με την ανακύκλωση και τη σπουδαιότητα της κυκλικής οικονομίας. 
•  Εμπλούτισαν με άρθρα, συνδέσμους και φωτογραφίες από τις δράσεις που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος,  ένα ηλεκτρονικό περιοδικό που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες του προγράμματος.
• Καθάρισαν την παραλία του ενυδρείου Κρήτης από τα σκουπίδια.
• Δημιούργησαν μία γωνιά ανακύκλωσης στο σχολείο με τους κάδους που δωρίθηκαν από τον ΕΣΔΑΚ.
• Επέλεξαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα και έκαναν μια ερευνητική εργασία δικής τους επιλογής και έμπνευσης. 
• Παρουσίασαν τις εργασίες τους με μορφή εκθεσης στο σχολείο τους για την παγκόσμια μέρα περιβάλλοντος.
• Παρουσίασαν τις δράσεις τους στο μαθητικο συνέδριο Connect 2023 που διεξήγθει στις 19/05/2023.

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά ή ατομικά, υποστηριζόμενοι από τους καθηγητες και τις οικογένειές τους.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε για τη συνδιδασκαλία της χημικής ρύπανσης και της διαχείρισης των απορριμμάτων στα μαθήματα Χημείας και Βιολογίας Γ΄ Γυμνασίου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και στα πλαίσια της Γεωγραφίας Β΄ Γυμνασίου και στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων στην Ενότητα «Φροντίζω το Περιβάλλον». Ήταν μια πρόκληση να συνδυαστούν δυο γνωστικά αντικείμενα για την διδασκαλία της ρύπανσης εκτός ωρολογίου προγράμματος με ποικίλες βιωματικές δραστηριότητες. Ηταν καινοτόμο καθώς έφερε τους μαθητές σε επαφή με εμπειρογνώμονες διευρύνοντας περισσότερο το γνωστικό τους πεδίο. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους επειδή οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να  συζητήσουν με ειδικούς επιστήμονες/εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του νερού και του εδάφους, να βγουν από τα όρια της σχολικής τάξης και να διερευνήσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα της αρεσκείας τους με επιστημονικό τρόπο.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ + ] Διεύθυνση του σχολείου  [ +  ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                      [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές, στην αρχή είχαν κάποια συστολή με το πρόγραμμα, αλλά στην πορεία υλοποίησής του, η συστολή τους μετατράπηκε σε ενθουσιασμό, γιατί εκτός από τις εκπαιδευτικές εκδρομές και τις επιστημονικές συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες που πραγματοποίησαν, τους δόθηκε η ευκαιρία να δράσουν, να δημιουργήσουν και να εκδηλώσουν την ευαισθησία τους γύρω από πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα. Επίσης τους δόθηκε η δυνατότητα να ξεφύγουν από τα πλαίσια του σχολικού περιβάλλοντος και τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας, να εμπλέξουν στο πρόγραμμα τις οικογένειές τους και να κάνουν διάχυση του προγράμματος στους μαθητές του σχολείου τους καθώς και των άλλων σχολείων της περιοχής. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «δεν το περίμενα ότι θα μάθω τόσες πληροφορίες σχετικα με τα σκουπίδια, με τόσο διασκεδαστικό τρόπο».

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ +  ] ενασχόληση των οικογενειών   [ +  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ +  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρίνηστε:__________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

Νοιάζομαι: Οι μαθητές  ενδιαφέρθηκαν για το πρόβλημα της άνετης προσβασιμότητας στον χώρο του σχολείου που αντιμετωπίζουν άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, και συγκεκριμένα τυφλοί και άνθρωποι σε αναπηρικά αμαξίδια.Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν συνολικά 104 (52 μαθητές Α  Γυμνασίου και 52 μαθητές Β Γυμνασίου). H ευαισθητοποίησή τους έγινε  μέσω  της δραστηριότητας: ΕΛΑ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΜΟΥ. Πραγματοποιήθηκε  επίσκεψη στο σχολείο  αντιπροσωπείας του συλλόγου αθλητών μπάσκετ με αναπηρία «Μέγας Αλέξανδρος 1994».Οι αθλητές του συλλόγου συζήτησαν   με τα παιδιά για την καθημερινότητά τους, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, αλλά και το πώς οι κανόνες του μπάσκετ με αμαξίδιο είναι ίδιοι με το μπάσκετ που παίζουν τα παιδιά. Στο τέλος, οι ίδιοι οι μαθητές και οι μαθήτριες δοκίμασαν να κινηθούν και να αγωνιστούν με αμαξίδια.

Μαθαίνω:  Οι μαθητές  απέκτησαν γνώσεις για τη δημιουργία χαρτών υπό κλίμακα, στα πλαίσια του μαθήματος της γεωγραφίας. Με τη βοήθεια επιστημόνων του τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ., έμαθαν τη δημιουργία ψηφιακών διαδραστικών χαρτών με τη χρήση του λογισμικού ARCGIS και της εφαρμογής FIIED Maps του κινητού τηλεφώνου. Ακόμη, παρακολούθησαν σεμινάριο 3D σχεδίασης στο λογισμικό Tinkercad  από τον τομέα Διδακτικής της Φυσικής του τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ. Επιπλέον, γνώρισαν τη γραφή  BRALLIE για τυφλούς.  Τέλος,  γνώρισαν  τη δημιουργία ηλεκτρονικών κυκλωμάτων με τη χρήση μικροεπεξεργαστή Arduino UNO, στα πλαίσια του μαθήματος της πληροφορικής και των εργαστηρίων δεξιοτήτων στην ενότητα STEM. 

Κατά την εφαρμογή του σεναρίου οι μαθητές κατάφεραν:

• Να αποκτήσουν δεξιότητες υλοποίησης  γνώσεων στην καθημερινή ζωή για την επίλυση προβλημάτων
• Να συνεργάζονται και να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους
• Να διερευνούν, να ενεργούν και να ανακαλύπτουν
• Να θέτουν ακριβή και λογικά ερωτήματα
• Να διατυπώνουν υποθέσεις
• Να σχεδιάζουν έρευνα 
• Να εξάγουν συμπεράσματα και να εξετάζουν τη συμβατότητά τους με τις υποθέσεις τους.

Δρω:

• Οι μαθητές  χαρτογράφησαν, υπό κλίμακα,  το προαύλιο του σχολείου εντοπίζοντας τους χώρους που υπάρχει δυσκολία προσβασιμότητας για άτομα με ειδικές ανάγκες.
• Με τη βοήθεια του λογισμικού ARCGIS και της εφαρμογής FIED Maps του κινητού τηλεφώνου δημιούργησαν έναν ψηφιακό διαδραστικό χάρτη προσβασιμότητας στην περιοχή γύρω από το σχολείο όπου καταγράφηκαν αναλυτικά όλες οι περιπτώσεις που υπήρχε πρόβλημα πρόσβασης για άτομα με αναπηρία (πχ. έλλειψη διάβασης, στενό πεζοδρόμιο, σπασμένα πλακάκια, έλλειψη μπάρας κτλ). Στην καταγραφή συμμετείχαν όλοι οι μαθητές καθώς και οι γονείς για τη λήψη όσο το δυνατόν περισσότερων μετρήσεων. Ο χάρτης προσβασιμότητας μπορεί να αξιοποιηθεί από τις δημοτικές αρχές. 
• Με τη βοήθεια της τρισδιάστατης σχeδίασης σχεδιάστηκαν επιγραφές των αιθουσών και των χώρων του σχολείου σε γραφή BRALLIE.
•  Σχεδιάστηκε τρισδιάστατη παιδική χαρά στο λογισμικό Tinkercad για παιδιά με ειδικές ανάγκες που περιελάμβανε γήπεδο ποδοσφαίρου με  ηχητική μπάλα με κουδουνάκι, ειδικές κούνιες, μύλο και τραμπολίνο  με ράμπες με ράμπες για αναπηρικά αμαξίδια, μπασκέτα σε χαμηλό ύψος, τραμπάλες με λαβές και ειδικούς ιμάντες προστασίας κ.α.
• Με τη βοήθεια με ΑRDUINO UNO, αισθητήρα απόστασης υπερύθρων και βομβητή  κατασκευάστηκε από τους μαθητές συσκευή για τον εντοπισμό εμποδίων για άτομα με μειωμένη όραση.

 Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν αφίσες με τον χάρτη προσβασιμότητας και τον χάρτη του σχολείου, εκτύπωσαν στον 3D εκτυπωτή της επιγραφές με γραφή BRALLIE,   ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά  και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές  τους , που συμμετείχαν στη καταγραφή δεδομένων  του χάρτη, και των μελών της σχολικής κοινότητας δημοσιοποίησαν το έργο τους στην ιστοσελίδα του σχολείου,το παρουσίασαν στο συνέδριο CONNECT και σε ανοιχτή εκδήλωση στο σχολείο. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν  πλήρως  ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ωστόσο, λόγω της έκτασης των δραστηριοτήτων, κάποιες από αυτές  ολοκληρώθηκαν στα πλαίσια ομίλων.  Ήταν ένα  ιδιαίτερα χρήσιμο, εποικοδομητικό και καινοτόμο πρόγραμμα  συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών και εναρμονισμένο με τους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης για τη δημιουργία πόλεων και οικοσμών χωρίς αποκλεισμούς, για  τη διασφάλιση υγιούς ζωής και την προαγωγή της ευημερίας χωρίς αποκλεισμούς για όλους. Μέσα από τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων, εκτός σχολικής αίθουσας, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με σύγχρονα μεθοδολογικά εργαλεία μάθησης και ευαισθητοποιήθηκαν σε κοινωνικά  προβλήματα.Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη  για άλλους δασκάλους επειδή τους παρέχει τη δυνατότητα νοηματοδότησης και άμεσης εφαρμογής της γνώσης από τους μαθητές τους για την επίλυση προβλημάτων. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από  τη Διεύθυνση του σχολείου, τον Σύλλογο Διδασκάντων και τους  φορείς του Πανεπιστημίου που βοήθησαν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων από τους μαθητές.
                                                       

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν  ιδαίτερα συμμετοχικοί σε όλες τις φάσεις διεξαγωγής του προγράμματος και ευαισθητοποιημένοι  σε πολύ υψηλό βαθμό. Ένιωσαν ιδαίτερα υπερήφανοι για τις δημιουργίες τους.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  της ενασχόληση των οικογενειών, μέσω της συμμετοχής τους  στη συλλογή δεδομένων του ψηφιακού χάρτη,    της  συμμετοχής των κοριτσιών, που έδειξαν μια ιδιαίτερη κλίση και δεξιότητα στην 3D σχεδίαση και της ευαισθητοποίησης των μαθητών για τις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: πολλοί μαθητές εκδήλωσαν  έντονο ενδιαφέρον  να  γνωρίσουν  κι άλλες πτυχές και δυνατότητες  του λογισμικού ARCGIS  ή  αναζήτησαν κι άλλα αντίστοιχα μεθοδολικά εργαλεία  χαρτογράφησης. Επιπλέον υπήρξε ενδιαφέρον για τις δυνατότητες  του μικροεπεξεργή Arduino Uno με  τη χρήση κι άλλων αισθητήρων. Επίσης,  μαθητές με ιδιαίτερη  κλίση στην  τρισδιάστατη σχεδίαση  ξεκίνησαν να ασχολούνται και με πιο σύνθετα  σχεδιαστικά εργαλεία, όπως το  Blender. 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ανησυχούσαν για την υποβάθμιση του Ποικίλου Όρους, βασικού πνεύμονα πρασίνου στη Δυτική Αθήνα που οδηγούσε σε έκπτωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 14 ετών, 32 στον αριθμό και πήγαιναν στη  Β΄Γυμνασίου.

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις σχετικά με τη γεωλογία, τη βιολογία ( βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα), την αποτύπωση του γεωγραφικού χώρου, την φυτοπαθολογία, τις ανθρώπινες παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας και τις συνέπειές τους, την ανακύκλωση, την ιστορική κληρονομιά (κατάλοιπα αρχαίων κατασκευών στο χώρο), αλλά απέκτησαν και γνώσεις γύρω από τη χρήση ψηφιακών προγραμμάτων για τη δημιουργία οπτικοακουστικών προϊόντων. Οι δεξιότητες που άσκησαν οι μαθητές ήταν μεταξύ άλλων η επεξεργασία ερωτήσεων, η συγκέντρωση στοιχείων, η ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση και η κριτική στάση απέναντι σε φορείς της αυτοδιοίκησης (λογοδοσία),  ο σχεδιασμός δράσεων, η εξαγωγή συμπερασμάτων, η αυτενέργεια, η ενεργός πολιτότητα, η διάχυση των μηνυμάτων στην κοινότητα.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν βίντεο με τις δράσεις τους, εκτύπωσαν μεγάλη αφίσα που τοιχοκόλλησαν σε όμορα σχολεία,μελέτησαν χάρτες και  δημιούργησαν πρόπλασμα με αποτύπωση του ανάγλυφου του Ποικίλου Όρους, σχεδίασαν και κατασκεύασαν εκπαιδευτικό υλικό (επιτραπέζιο παιχνίδι), πραγματοποίησαν δράση / χάπενινγκ στην αυλή του σχολείου για να διαδώσουν το περιβαλλοντικό τους μήνυμα, πήραν συνέντευξη από τον αντιδήμαρχο της τεχνικής υπηρεσίας του δήμου για τις ευθύνες της πολιτείας και τα έργα ανάπλασης που θα γίνουν στο μέλλον, έκαναν έρευνα στο πεδίο επισκεπτόμενοι συγκεκριμένους χώρους του Όρους (προσανατολισμός με GPS), δημιούργησαν ψηφιακό φυτολόγιο και επιδόθηκαν σε αγώνα λόγων (προστασία περιβάλλοντος vs οικονομικής ανάπτυξης). Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά και υποστηριζόμενοι από τις οικογένειές τους και μέλη της κοινότητας (φορείς, σύλλογο διδασκόντων, οργανισμούς (λ.χ. ΑΣΔΑ), περιβαλλοντικούς συνδέσμους (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης).

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα υπήρξε ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Ήταν ιδιαίτερα αξιόλογο και καινοτόμο έργο γιατί έδειξε για πρώτη φορά στους μαθητές πώς μπορούν με τη βοήθεια της επιστήμης και με συντονισμένες ενέργειες να παρέμβουν σε κοινωνικά προβλήματα που αφορούν την κοινότητα και να καταλάβουν ότι η φωνή τους έχει δύναμη. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους, επειδή ενεργοποιεί τους μαθητές και τους μαθαίνει πώς να μαθαίνουν, διευρύνοντας παράλληλα τους ορίζοντές τους. Αν για παράδειγμα οι διδάσκοντες αναδείξουν ένα κοινωνικό/περιβαλλοντικό πρόβλημα που απασχολεί την κοινότητα και τους δώσουν την δυνατότητα να σχεδιάσουν δράσεις και να απευθυνθούν σε επιστήμονες και φορείς, οι μαθητές θα αναλάβουν τον έλεγχο της μάθησής τους,  και θα τούς εκπλήξουν ευχάριστα με το ενδιαφέρον και τις ιδέες  τους.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Χ ] Διεύθυνση του σχολείου  [   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                    [ Χ ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Χ ] Άλλο:  περιβαλλοντικούς συνδέσμους και οργανισμούς

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πρόθυμοι να συμμετάσχουν και να ερευνήσουν. ενώ υπήρξαν ενθουσιώδεις κατά την καθοδηγούμενη έρευνα στο πεδίο και τον προσανατολισμό στον χώρο. Άκουσαν με προσοχή τους επιστήμονες και διατύπωσαν ερωτήματα. Είχαν πολλές ιδέες  για δράσεις και παρακίνησαν και άλλους μαθητές (εκτός της ομάδας) να συμμετάσχουν στις περιβαλλοντικές τους ενέργειες για διάχυση των αποτελεσμάτων στην κοινότητα. Πρόκειται για μια αποθησαυρισμένη πρακτική που θα ανήκει στο μαθησιακό κεφάλαιο των μαθητών και στο μέλλον. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε “ποτέ πριν φωτογραφίσω τα φυτά και τα λουλούδια για το ψηφιακό μας φυτολόγιο δεν είχα καταλάβει πόσο όμορφα είναι και πόσο μεγάλη ποικιλία υπάρχει στο βουνό. Τα ανακάλυψα μέσα από τη φωτογραφική μηχανή του κινητού μου και από αυτά που μας έδειξε η κυρία Γεωπόνος”.

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[ Χ ] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ Χ ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
      με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες

Παρακαλώ διευκρινίστε: 

οι οικογένειες μοιράστηκαν τον ενθουσιασμό των μαθητών για τις δράσεις τους και για τα όσα ενδιαφέροντα μάθαιναν από τους πολλούς και διαφορετικούς επιστήμονες που στήριξαν το συγκεκριμένο πρόγραμμα/σενάριο. Ομοίως και οι μαθητές εντυπωσιάστηκαν από τις γνώσεις και τα δεδομένα που τους παρουσίασαν οι επιστήμονες και ενδεχομένως αυτό να έχει έναν αντίκτυπο στην επιλογή σταδιοδρομίας τους στο μέλλον.

Μαθαίνω: Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για το ρόλο και τη σημασία των ΑΠΕ λαμβάνοντας υπόψιν την ορθολογική ενσωμάτωσή τους σε τοπία και οικοσυστήματα, συνεκτιμώντας τις λειτουργίες και την αξία τους. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

• επεξεργασία ερωτήσεων,
• ανάλυση δεδομένων,
• συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων,
• λήψη ή σύνταξη συμπερασμάτων,
• γνωριμία με τους τρόπους και τα στάδια διεξαγωγής μιας έρευνας,
• εξοικίωση με τεχνικές αναζήτησης, αξιολόγησης και παρουσίασης πληροφορίας μέσα από μια ποικιλία πηγών,
• ανάπτυξη ικανοτήτων συνεργασίας, δημιουργικής έκφρασης και παρουσίασης.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναρωτήθηκαν για τη προέλευση αλλά και το μέλλον της ροζ άμμου στις διάσημες και πολύ τουριστικές παραλίες της δυτικής Κρήτης. Ένα πραγματικό πρόβλημα που απασχολεί την τοπική κοινωνία για λόγους τόσο οικολογικούς όσο και κυρίως οικονομικούς. Η ερώτηση που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μαθητών ήταν «τι είναι η ροζ άμμος και μέχρι πότε θα συνεχίσει να υπάρχει;» Το ερώτημα αυτό σε μορφή ερωτηματολογίου κλήθηκαν να συζητήσουν με τους οικείους τους και να καταγράψουν τις απαντήσεις τους. Οι απαντήσεις αυτές, που ανέδειξαν την ουσιαστική άγνοια της τοπικής κοινωνίας για το φαινόμενο της «ροζ άμμου», διερευνήθηκαν εργαστηριακά και συζητήθηκαν διεξοδικά, τους κατοπινούς μήνες. 

 Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν μαθητές της Ά και ΄Γ Γυμνασίου και κυρίως δύο συγκεκριμένων τμημάτων του Α1 και Γ1 (Ήταν τα τμήματα που είχα μαθητές παράλληλης στήριξης ως εκπαιδευτικός ΕΑΕ και οι οποίοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα). Ο βασικός ερευνητικός πυρήνας αποτελούνταν από δύο μικτές ηλικιακά ομάδες συνολικά 17 μαθητών όμως στις διάφορες δραστηριότητες, εκδρομές, ενημερώσεις και επισκέψεις συμμετείχαν πολλοί περισσότεροι μαθητές και από άλλα τμήματα εκπληρώνοντας σε μεγάλο βαθμό την προσδοκία μου να ενημερωθεί, δια της συμμετοχής και να διεγερθεί η περιέργεια για το πρόγραμμα, όλου σχεδόν του σχολείου. 

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις για τους μονοκύτταρους οργανισμούς, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, την ανθρώπινη παρέμβαση, τη ρύπανση και μόλυνση, τα μικροπλαστικά, κυρίως δηλαδή γνώσεις από τον κλάδο της βιολογίας αλλά και της φυσικής και χημείας (πχ στοιχειώδη ονοματολογία χημικών στοιχείων).  

Οι δεξιότητες που απέκτησαν μέσω συνεχούς εξάσκησης οι μαθητές ήταν η χρήση στερεοσκοπίου και μικροσκοπίου, η χρήση εργαστηριακής λαβίδας, το ζύγισμα ακριβείας, η παρατήρηση και δημιουργία δεδομένων για ανάλυση, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η συνεργασία τόσο μεταξύ τους όσο και με ερευνητικούς φορείς η ομαδική δηλαδή εργασία.  

Κατανόησαν πόσο σημαντική είναι η οργάνωση του χρόνου σε μια ερευνητική διαδικασία και γενικότερα. Πως διεξάγονται συμπεράσματα και πως γίνεται η παρουσίαση αυτών στο ευρύ κοινό. Βίωσαν τη παρουσία σε ΜΜΕ και στο συνέδριο και εξάσκησαν αυτό που ονομάζεται «επικοινωνιακό θάρρος». Αν και δεν είναι δεξιότητες με την ακριβή έννοια του όρου, θεωρώ πως  η αυτοπειθαρχία και η αυτοπεποίθηση  εξασκήθηκαν με επιτυχία ιδιαίτερα στις μαθήτριες που «σήκωσαν το βάρος» της δημοσιοποίησης της έρευνας μας. 

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν μία παρουσίαση της έρευνας μας σε powerpoint, τράβηξαν μικρό-φωτογραφίες και στείλαν υλικό (άμμο) στη Γερμανία όπου έγινε αναγνώριση των ειδών τρηματοφόρων και καταχώρηση στην ιστοσελίδα foraminifera.eu. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες εργαζόμενοι ομαδικά με καθοδήγηση δική μου. Πραγματοποιήθηκε παρουσία της ερευνητικής μας δουλειάς στο μαθητικό συνέδριο που οργάνωσε η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης και το πρόγραμμα CONNECT ενώ παρουσιάσαμε το θέμα και στο Κρήτη TV στην εκπομπή καλό μεσημέρι. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα δεν ήταν ενσωματωμένη στο ωρολόγιο πρόγραμμα ούτε στο πρόγραμμα σπουδών ακριβώς. Συμβάδιζε όμως, και δια της έρευνας νοηματοδοτούσε και εξηγούσε βασική ύλη κυρίως της βιολογία του Γυμνασίου σχετικά με τα κύτταρα, τα τροφικά πλέγματα, τη συστηματική κατάταξη οργανισμών σε βασικές κατηγορίες βάση του πως τρέφονται και πως αξιοποιούν την ενέργεια, τα απολιθώματα, τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την οικολογία, τη ρύπανση και μόλυνση κ.α. Εκτός αυτών μέσω των ευαίσθητων μικροσκοπικών οργανισμών που μελετούσαμε ασχοληθήκαμε και συζητήσαμε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και ο τρόπος που μπορεί να τους επηρεάζει καθώς και γενικότερα η ανθρώπινη παρέμβαση και δραστηριότητες όπως πχ ο τουρισμός, ενώ δόθηκε η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή στην πράξη με όρους και έννοιες όπως μικροπεριβάλλον, ψευδοπόδια, πλασματική μεμβράνη, οργανισμοί δείκτες κ.α. 

Κυρίως όμως επειδή η εργασία μας αποτελούσε ουσιαστικά πρωτογενή έρευνα, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με τη διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης. Είδαν το συναρπαστικό, ευχάριστο αλλά και επίπονο κάποιες φορές της ερευνητικής διαδικασίας. Την πολυπλοκότητα των βιολογικών ζητημάτων και το πλήθος των παραγόντων που χρήζουν διερεύνησης. Κατανόησαν δηλαδή βιωματικά τη σημασία του να θέτεις ερωτήματα, να τα οργανώνεις και να τα μελετάς. Κατανόησαν επίσης ότι αυτό είναι μια ομαδική εργασία και πως η συνεργασία με άλλους επιστήμονες και φορείς είναι απολύτως απαραίτητη. Κατάλαβαν πως δεν έχουν ανακαλυφθεί όλα και πως δεν υπάρχουν όλες οι απαντήσεις σε ένα κινητό τηλέφωνο… Είδαν πως οι επιστήμονες δεν τα ξέρουν όλα, πως διαφωνούν και κάνουν λάθη (πχ αρχικά πιστεύαμε πως οι ροζ κόκκοι είναι σπασμένα κοράλια, στη συνέχεια υπήρχε διαφωνία για το πόσο βαθιά ζούνε τα συγκεκριμένα τρηματοφόρα). Πήραν μια πρώτη ιδέα του πόσο σημαντικές είναι οι διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις στην επιστήμη και είδαν πως δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες και πως η βιολογία βρίθει «εξαιρέσεων». Μάθαν τη σημασία της αμφισβήτησης και εξάσκησαν την επαγωγική σκέψη.  

Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρώ πως το πρόγραμμα αποτέλεσε μια πρόκληση εφόσον επρόκειτο εν πολλοίς για έρευνα σε «βαθιά άγνωστα νερά», ήταν καινοτόμο και φυσικά πολλαπλά χρήσιμο κυρίως διότι έγινε κατανοητό πως η επιστήμη δεν είναι κάτι απόμακρο αλλά κάτι καθημερινό που ασχολείται με τα «δικά μας ερωτήματα» και που μπορούμε να τη «χρησιμοποιήσουμε και εμείς», ενώ λόγω και του ευχάριστου τρόπου με τον οποίο πραγματοποιήθηκε συνέβαλε στη δημιουργία θετικής στάσης των παιδιών απέναντι στις θετικές επιστήμες και ιδιαίτερα τη βιολογία. 

Η ανοιχτή βιωματική σχολική εκπαίδευση είναι περισσότερο από σημαντική για να ξεφύγουμε από την «μουσειακή» αντίληψη και πρακτική της «μεταβίβασης» γνώσεων που παρέχει το Ελληνικό σχολείο. Συνήθης «επιχείρημα» των παιδιών είναι «και που θα μου χρειαστούν όλα αυτά» διότι η διδασκόμενη ύλη ξεφεύγει κατά πολύ από τη καθημερινότητα των  μαθητών ή έτσι τουλάχιστον φαίνεται μιας και δεν γίνεται η σύνδεση με την καθημερινότητα και δεν χρησιμοποιούνται οι παρεχόμενες γνώσεις για την επίλυση αποριών, αναζητήσεων και προβλημάτων που τα παιδιά έχουν. Οι πρακτικές – βιωματικές και φαινομενικά εκτός ύλης δραστηριότητες, τουλάχιστον για τον τομέα των φυσικών επιστημών, θεωρώ πως δεν είναι απλά χρήσιμες αλλά απαραίτητες ιδιαίτερα στις ηλικίες αυτές που τα παιδιά πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τις κλίσεις, προτιμήσεις και το «ταλέντο» τους και να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στις επιστήμες. 

Για κάποιους εκπαιδευτικούς μπορεί οι πρακτικές αυτές να αποτελούν πρόβλημα διότι βγαίνουν από τη βολή των συνηθισμένων και χρειάζεται να ενημερωθούν και κυρίως να δράσουν έξω από το πλαίσιο στο οποίο έχουν μάθει. Χρειάζεται δηλαδή δουλειά. Αγνοούν όμως την «αναζωογονητική» επίδραση που αυτές οι πρακτικές έχουν τόσο  στον τρόπο που οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αντιλαμβανόμαστε το λειτούργημα μας όσο και στις σχέσεις με τους μαθητές και τους γονείς, που αναβαθμίζονται σημαντικά. Τα παιδιά όταν ενθουσιάζονται με κάτι το συζητάνε στο σπίτι και οι γονείς αντιλαμβάνονται αν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο με χαρά. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ Ναι ] Διεύθυνση του σχολείου  [Ναι   ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [Ναι  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ Ναι ] Άλλο: Από γονείς ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές του βασικού πυρήνα που τελικά διαμορφώθηκε μετά από 2-3 εβδομάδες ήταν πολύ συνεργάσιμοι, συνεπείς και εργατικοί. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη από την αρχή με ελάχιστες αποχωρήσεις, κυρίως λόγω άλλων δραστηριοτήτων την ίδια ώρα ή του προγράμματος των λεωφορείων (πολλά παιδιά στο σχολείο μας έρχονταν από μακρινά χωριά), αλλά και με νέες συμμετοχές «καθ’ οδόν». Και μόνο που οι συναντήσεις μας γίνονταν κάθε Παρασκευή δηλαδή την τελευταία μέρα της εβδομάδας, μετά το τέλος του ωρολογίου προγράμματος και κάθονταν μία με δύο ώρες παραπάνω δείχνει ότι η διαδικασία τους ήταν ευχάριστη. Αρκετοί μάλιστα έρχονταν από χωριά σχετικά μακριά και ήταν ξύπνιοι από πολύ νωρίς προκειμένου να έρθουν σχολείο.  

Στις 3 εκπαιδευτικές εκδρομές που πραγματοποιήσαμε (ΚΠΕ Βάμμου, Ελαφονήσι και ΜΑΙΧ) συμμετείχαν πολύ περισσότεροι μαθητές, για να μπορέσει να καλυφθεί και το κόστος των μετακινήσεων αλλά και γιατί ήθελα μια διευρυμένη συμμετοχή γενικότερα ώστε η έρευνα μας να αγκαλιαστεί από όλο το σχολείο. Συνδυάζαμε πάντα την έρευνα με ελεύθερο χρόνο και αθλητισμό ιδιαίτερα στο ΜΑΙΧ που πραγματοποιήσαμε σημαντικό κομμάτι της έρευνάς μας, μιας και εκεί έγιναν οι επαγγελματικές μίκρο – φωτογραφήσεις ενώ συνολικά οι εγκαταστάσεις του προσφέρονταν για πολλές παράλληλες δραστηριότητες. Ο στόχος ήταν φυσικά η όλη διαδικασία να είναι όσο το δυνατό πιο ευχάριστη.  

Ο στόχος αυτός θεωρώ ότι επιτεύχθηκε. Χαρακτηριστικά να αναφέρω τα λόγια μιας μαθήτριας «σιχαινόμουν τη βιολογία έλεγα να γίνω φιλόλογος αλλά τώρα σκέφτομαι να γίνω βιολόγος» ή, άλλοι «έτσι θα έπρεπε να είναι το σχολείο», «ωραία περνάν οι επιστήμονες» κ.α. 

Ως προς τα μαθησιακά αποτελέσματα ξεκινώντας από τα απλούστερα πχ μετατροπή lt σε ml, gr σε mgr για τις ανάγκες της ζύγισης. Το ξεκαθάρισμα της διαφοράς όγκου και μάζας, μέχρι εξειδικευμένες γνώσεις γύρω από τη θαλάσσια βιολογία όπως πχ τι είναι τα τρηματοφόρα γιατί δεν είναι κοχύλια και ποια πλάσματα ονομάζουμε κοχύλια, τι θα πει αποικοδομητής, αυτότροφος και ετερότροφος οργανισμός, τι είναι ο κύκλος της ζωής κ.α που είναι δύσκολο να προσδιοριστούν μιας και οι ερωτήσεις και η συζήτηση προέκυπταν συχνά αυθόρμητα.   

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[  ΝΑΙ ] ενασχόληση των οικογενειών   [  ΝΑΙ ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [ ΝΑΙ  ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για με τις επιστήμες                στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρινίστε:  

1. Το θέμα της ροζ άμμου είναι κάτι που αφορά την καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής οπότε υπήρχε εξαρχής μια σχετική περιέργεια έτσι κι αλλιώς. Αρχικά, ζητήθηκε να καταγραφεί η γνώμη των γονιών, και όχι μόνο, σχετικά με το «σε τι οφείλεται», «αν υπάρχει μείωση του φαινομένου», «αν πιστεύετε ότι κινδυνεύει να εξαφανισθεί».  Στη συνέχεια κάποιοι γονείς που ασχολούνται με τη θάλασσα μας δώσαν σημαντικές πληροφορίες και φέραν και δείγματα πολύ σημαντικά για την αναζήτηση μας σχετικά με το που ζουν (βάθος απόσταση από την ακτή) και σε τι μορφή είναι πρώτού ξεβραστούν ως ροζ κόκκοι «άμμου». Υπήρξαν γονείς που μου δήλωσαν το προσωπικό τους ενδιαφέρον και την επιθυμία τους να βοηθήσουν σε οτιδήποτε χρειαστεί. Επίσης, κανείς δεν δημιούργησε θέμα ούτε αρνήθηκε να πληρώσει όταν χρειαζόταν για τις μετακινήσεις μας στα πλαίσια των εκπαιδευτικών εκδρομών. Όλα αυτά δείχνουν πως το πρόγραμμα είχε αποδοχή και ως εκ τούτου έστω και μόνο συζητώντας με τα παιδιά τους, κάποιοι γονείς, περισσότερο ή λιγότερο ασχολήθηκαν με την επιστήμη μέσω αυτού. 
2. Τα κορίτσια του σχολείου μας, και γενικότερα πιστεύω, έχουν καλύτερη παρουσία στην τάξη και στα μαθήματα από τα αγόρια, κατά μέσο όρο τουλάχιστον. Παρόλα αυτά υπάρχουν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις απέναντι στις θετικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Πολλά κορίτσια εξ αρχής λένε δεν καταλαβαίνω μαθηματικά, φυσική ή χημεία. Το μάθημα της βιολογίας, και αυτό, τουλάχιστον στο σχολείο μας, δεν ήταν ιδιαίτερα αγαπητό. Στο πρόγραμμα όμως συμμετείχαν λίγο περισσότερα κορίτσια από ότι αγόρια. Οι περισσότερες μαθήτριες ήταν εργατικές και υπεύθυνες, συμμετείχαν και ρωτούσαν. Αντίθετα από ότι θέλαν να πιστεύουν, κάποιες είναι, κατά τη γνώμη μου, «γεννημένες ερευνήτριες». Ξεχνιόντουσαν πάνω στο μικροσκόπιο, ενώ ήταν και ιδιαίτερα επιδέξιες με τα εργαλεία αλλά και επινοητικές στον τρόπο με τον οποίο φέρναν σε πέρας τις δραστηριότητες.

 Μέσα από το πρόγραμμα ενθαρρύνθηκαν και αποκαλύφθηκαν κλίσεις, όπως πχ μιας μαθήτριες που της άρεζε να παρατηρεί και να φωτογραφίζει αράχνες αλλά δεν το είχε ποτέ μοιραστεί με τις φίλες της μιας και η «αραχνοπαρατήρηση» δε θεωρείται «γυναικεία ενασχόληση». Παράλληλα με τα τρηματοφόρα  ασχοληθήκαμε και προσδιορίσαμε και τις αράχνες της μαθήτριας κάτι που τελικά βρήκαν ενδιαφέρον και οι υπόλοιπες. Η ενασχόληση με το εργαστήριο και τα μικροσκόπια καθώς και οι λεπτοδουλειές με τις λαβίδες άρεσαν στα κορίτσια. Η  επίσκεψη στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) όπου όλο το ερευνητικό προσωπικό που συναντήσαμε ήταν γυναίκες βιολόγοι και γεωπόνοι, συνέβαλε πιστεύω στο σπάσιμο των βολικών στερεοτύπων των μαθητριών.  

Σημαντικό όμως αν κρίνω από την αντίδραση τους, ρόλο έπαιξε η δημοσιοποίηση της έρευνας μας στα ΜΜΕ και στο συνέδριο. Εκτός από το γεγονός ότι θέλουν να κάνουν χαρούμενους τους δικούς τους, τα κορίτσια στην ηλικία αυτή, ασχολούνται πολύ με διάσημους/ες, κοινωνικά δίκτυα και θέλουν να προβάλουν τον εαυτό τους με αντίστοιχο τρόπο. Τους αρέσει να έχουν κοινό. Χαρακτηριστικό είναι πως τόσο στην παρουσίαση στο συνέδριο όσο και στην παρουσία μας στο Κρήτη TV κανένα αγόρι δεν ήθελε με κανένα τρόπο να εμφανισθεί, ενώ τα περισσότερα κορίτσια αντίθετα, θέλαν και δείξαν αξιοσημείωτη σοβαρότητα και πειθαρχία καθ’ όλη τη διάρκεια και της προετοιμασίας της παρουσίασης. 

 Η 16λεπτη παρουσία μας σε μεσημεριανή ανάλαφρη εκπομπή γενικού ενδιαφέροντος στο Κρήτη TV, με τηλεπαρουσιαστές από το χώρο του μόντελιγκ ήταν σημαντική πιστεύω, στο να δείξει σε κάποια κορίτσια ότι η επιστήμη και αυτοί οι χώροι δεν είναι τελικά απόλυτα ασύμβατοι. Πως οι «ωραίες και οι ωραίοι» εκτιμούν και θαυμάζουν την επιστήμη και υπάρχει αποδοχή και απήχηση γενικότερη. Ότι μέσω της έρευνας ανοίγουν διάφοροι δρόμοι, που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και τη δημοσιότητα.  

Ομοίως και με το συνέδριο, αν και διαδικτυακό, το γεγονός πως θα τις δουν μαθητές από πολλά μέρη της Ελλάδας άρεσε στα κορίτσια, πόσο μάλλον που ήταν πεπεισμένες για τη σημαντικότητα της εργασίας μας. Συμπερασματικά, πιστεύω πως ο τομέας που το πρόγραμμα ήταν πιο επιτυχημένο ήταν αυτός που αφορά τα κορίτσια και την ενασχόληση τους με τις φυσικές επιστήμες.  

3. Οι λόγοι που αναφέρω παραπάνω ισχύουν και για τα αγόρια. Συνεπώς ως σύνολο  μέσα από μια ερευνητική διαδικασία οι μαθητές και οι μαθήτριες ήρθαν σε επαφή με τον πραγματικό απτό κόσμο των φυσικών επιστημών που είναι ομολογουμένως αν  όχι πάντα συναρπαστικός, σίγουρα έχει ενδιαφέρον.  Συνοψίζοντας λοιπόν θα τολμήσω να «προβλέψω», αν και αυτό εξαρτάται και από τους δασκάλους τους στα κατοπινά χρόνια, πως το συγκεκριμένο Γυμνάσιο θα βγάλει φυσικούς επιστήμονες και επιστημόνισες…

Νοιάζομαι: Οι μαθητές αναγνωρίσαν τα περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία προκύπτουν από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες στη διαμόρφωση του κλίματος ασχολήθηκαν ειδικότερα με τους παράγοντες που προκαλούν την υπερθέρμανση της Γης και τη χημική ρύπανση. Στη φάση αυτή οι γονείς ευαισθητοποιήθηκαν μαζί με τα παιδιά τους για την κλιματική αλλαγή, αναγνώρισαν την έκταση που έχει πάρει η χημική ρύπανση και επέλεξαν μαζί τα περιβαλλοντικά θέματα με τα οποία θα ήταν ενδιαφέρον να εργαστούν. Δημιουργήσαμε επιπλέον ένα padlet με τίτλο «Μπορείς κι εσύ να σώσεις τον πλανήτη!» όπου καλέσαμε τους μαθητές να γράψουν τις σκέψεις τους για την κλιματική αλλαγή ή να διατυπώσουν ένα σύνθημα  για το καλό του πλανήτη. Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 23 μαθητές της Γ’ τάξης Γυμνασίου.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις απο έγκυρες επιστημονικές πηγές για περιβαλλοντικά προβλήματα και στη συνέχεια συνομίλησαν με ειδικούς εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του αέρα, του υδροφόρο ορίζοντα, και της επιφάνεια της Γης και έθεσαν τα ερωτήματά τους πάνω στα επιστημονικά δεδομένα που προέβαλαν. Οι σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις που αξιοποιήθηκαν για το σενάριο ήταν:  η διερευνητική μέθοδος μάθησης που εισάγει την επιστημονική έρευνα στη σχολική πράξη, η βιωματική μέθοδος, η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και  η μέθοδος επίλυσης προβλημάτων  (Kalathaki, 2015). Οι δεξιότητες που εξάσκησαν επιπέον οι μαθητές ήταν η επεξεργασία ερωτήσεων, ανάλυση δεδομένων, η συζήτηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων, η σύνταξη συμπερασμάτων και η σύνθεση ομαδικών εργασιών .   

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές  

• υπολόγισαν το οικολογικό τους αποτύπωμα μαζί με τους γονείς τους με βάση ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε 
• κατέληξαν σε προτάσεις που πιστεύουν ότι μπορούν να μειώσουν το οικολογικό τους αποτύπωμα 
• επέλεξαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα και έκαναν μια ερευνητική εργασία δικής τους επιλογής και έμπνευσης.  
• φιλοτέχνησαν εννέα αφίσες αφύπνισης για την κλιματική αλλαγή.  

• έφτιαξαν μια κατασκευή για τη σημασία της ανακύκλωσης. 
• δημιούργησαν μια παρουσίαση για την όξινη βροχή  
• δημιούργησαν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με ερωτήσεις οικολογίας με τίτλο «Το οικολογικό φιδάκι» 
• έγραψαν στίχους για ένα ραπ  τραγούδι για το κλίμα 
• παρουσίασαν τις εργασίες τους με μορφή εκθεσης στο σχολείο τους για την παγκόσμια μέρα περιβάλλοντος 

• παρουσίασαν τις εργασίες τους στο 4ο Πανελληνιο Μαθητικο Συνέδριο CONNECT 2022 που διεξήγθει διαδικτιακά 20 & 21/05/2022 

Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά ή ατομικά, υποστηριζόμενοι από τους καθηγητες και τις οικογένειές τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε για τη συνδιδασκαλία της ρύπανσης στο μάθημα της Χημείας και  της Βιολογίας Γ΄ Γυμνασίου, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και στα πλαίσια της Γεωγραφίας Β΄ Γυμνασίου και στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων στην Ενότητα «Φροντίζω το Περιβάλλον». Ήταν μια πρόκληση να συνδυαστούν δυο γνωστικά αντικείμενα για την διδασκαλία της ρύπανσης εκτός ωρολογίου προγράμματος με ποικίλες βιωματικές δραστηριότητες. Ηταν καινοτόμο καθώς έφερε του μαθητές σε επαφή με εμπειρογνώμονες διευρύνοντας περισσότερο το γνωστικό τους πεδίο. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη και για άλλους δασκάλους επειδή οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να  συζητήσουν με ειδικούς επιστήμονες/εμπειρογνώμονες για τη χημική ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους, να βγουν από τα όρια της σχολικής τάξης και να διερευνήσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα της αρεσκείας τους με επιστημονικό τρόπο.  

Η καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ +  ] Διεύθυνση του σχολείου  [  + ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο  

 [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν πολύ ικανοποιημένοι με τη συμμετοχή τους στη δραστηριότητα, απόλαυσαν τις εκπαιδευτικές εκδρομές και τις επιστημονικές συζητήσεις με τους εμπειρογνώμονες ,  ευαισθητοποιήθηκαν γύρω από πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, συζήτησαν όσα έμαθαν από την ομάδα εμπειρογνωμόνων στο σπίτι με τις οικογένειές τους και ανέλαβαν δράση. Έφτιαξαν προσωπικούς πίνακες εξοικονόμησης ενέργειας ώστε να παρακολουθούν πόσο συχνά κατάφεραν να μειώσουν την ενέργεια που χρησιμοποιούν κάθε μέρα για μια εβδομάδα και κατέγραψαν καθημερινές δραστηριότητες που είχαν θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε «ότι χάρη σε αυτό το πρόγραμμα έμαθε πολλά πράγματα για την κλιματική αλλαγή, γνώρισε για πρώτη φορά από κοντά επιστήμονες που ασχολούνται με περιβαλλοντικά ζητήματα και είδε ότι μπορεί να προχωρήσει σε παρεμβάσεις που θα οδηγήσουν σε ένα πιο ‘πρασινο’ μέλλον». 

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[ +  ] ενασχόληση των οικογενειών   [ +  ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  + ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Νοιάζομαι: Οι μαθητές ενδιαφέρθηκαν για ένα πραγματικό πρόβλημα το οποίο είναι με ποιον τρόπο οι ελέφαντες χάνουν τους χαυλιόδοντές τους και δεν μπορούν να επιτεθούν ή να αμυνθούν στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν. Αυτό το πρόβλημα ειπώθηκε μεταξύ άλλων και οι μαθητές το ψήφισαν ως το πιο ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη και έρευνα.  Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν 13-14 χρονών, οι οποίοι φοιτούν στην Δευτέρα Γυμνασίου και ο συνολικός τους αριθμός ήταν 22.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές χρησιμοποίησαν γνώσεις Βιολογίας και ειδικότερα θέματα της φυσικής επιλογής και της εξέλιξης. Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν η συνεργασία και επικοινωνία, η κριτική σκέψη, η επεξεργασία ερωτήσεων, η συζήτηση, ο ψηφιακός γραμματισμός, η δημιουργικότητα και η εύρεση συμπερασμάτων.  

Δρω: Στο τέλος, οι μαθητές ετοίμασαν παιχνίδι, παρουσιάσεις, συνεντεύξεις, διαδραστικό χάρτη, πειράματα και ένα storymap. Ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ομαδικά είτε ατομικά, υποστηριζόμενοι από τις οικογένειες τους. 

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:  Η δραστηριότητα ήταν ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών. Η δραστηριότητα ήταν καινοτόμος γιατί οι μαθητές για πρώτη φορά ερωτήθηκαν ποια είναι τα προβλήματα που έχουν ακούσει ή έχουν βιώσει και θέλουν πραγματικά να ασχοληθούν. Για αυτόν τον λόγο οι μαθητές συζήτησαν στην ολομέλεια αφού είχαν συζητήσει και με τις οικογένειες τους και ψήφισαν αυτό που θεώρησαν το πιο ενδιαφέρον θέμα. Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί να είναι χρήσιμη αλλά και προκλητική για τους καθηγητές και δασκάλους επειδή εμπλέκονται συνήθως σε προβλήματα εκτός του τυπικού προγράμματος σπουδών όπως είναι η κλιματική αλλαγή κτλ. 

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ x ] Διεύθυνση του σχολείου  [  x ] σχολικός σύλλογος/δίκτυο
                                                       [  ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [  ] Άλλο:  ________________________________ 

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν συμμετοχικοί, ενδιαφέρθηκαν από την αρχή μέχρι το τέλος του project. Ήρθαν σε επικοινωνία με τους γονείς τους και τους οικείους τους για να τους ρωτήσουν και να πάρουν συντεύξεις. Εργάστηκαν ομαδικά και μέσα από την επικοινωνία έφτασαν σε απτά αποτελέσματα. Έπαιξαν παιχνίδι το οποίο δημιούγησαν οι ίδιοι και είχε σχέση με το θέμα του project. Έφτιαξαν παρουσιάσεις για διάφορα σχετικά θέματα. Ομάδα μαθητών παρουσίασε την εργασία όλων των μαθητών σε μαθητικό συνέδριο το οποίο διοργανώθηκε από την Περιφερειακή Διεύθυνση Κρήτης.  

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της:  

[x] ενασχόληση των οικογενειών   [   ]  συμμετοχής των κοριτσιών    [  x ] ευαισθητοποίησης των μαθητών για
       με τις επιστήμες                                 στην επιστήμη                                 τη σταδιοδρομία στις φυσικές επιστήμες 

Παρακαλώ διευκρίνηστε: Μια φαινομενικά «αθώα» και «άσχετη» παρατήρηση που είχε ένας μαθητής για έναν πληθυσμό ελεφάντων έδωσε πολλά ερωτήματα στους μαθητές τα οποία ερεύνησαν και συζήτησαν με τους κατάλληλους επιστήμονες. Οι οικογένειες ερωτήθηκαν στην αρχή του project αλλά και κατά τη διάρκεια του ώστε να δώσουν τις δικές τους απόψεις και κάποιοι λόγω επαγγέλματος ερωτήθηκαν μέσω συνέντευξης από τους ίδιους τους μαθητές. Οι μαθητές ευαισθητοποιήθηκαν για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή.