News . Best Practices Έρευνα για την αποτελεσματικότερη κατασκευή αστρονομικών οργάνων παρατήρησης, δηλαδή τηλεσκοπίων, από τους μαθητές και τους γονείς τους με την αποδοτικότερη αναβάθμιση καθημερινών και ανακυκλωμένων υλικών (upcycling) και η δυναμικά εξελισόμενη υλοποίηση της κατασκευής τους στο σπίτι και στο σχολείο.

Νοιάζομαι: Οι μαθητές διαπίστωσαν την ανάγκη να γνωρίσουν και να παρατηρήσουν τον διάστημα ως ένα χώρο που αποτελεί μέρος του περιβάλλοντός μας, συνειδητοποιώντας τον ρόλο του για την διατήρηση του ανθρώπου στο παρόν και το μέλλον, καθώς και την ανάγκη για την διατήρησή του διαστήματος ως χώρο χωρίς πυρηνικά και οποιασδήποτε άλλης μορφής απόβλητα. Διαπίστωσαν ακόμη ότι το σχολείο δεν διέθετε τηλεσκόπιο και με την βοήθεια και την καθοδήγησή μας, αφού μελετήθηκαν τα είδη και ο τρόπος λειτουργίας των τηλεσκοπίων, αποφασίσθηκε από κοινού με τους μαθητές να προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε με την βοήθεια των γονιών τους, τηλεσκόπια από καθημερινά και κατά προτίμηση ανακυκλωμένα υλικά.                  Οι μαθητές που συμμετείχαν στις δραστηριότητες ήταν αρχικά 25, αλλά μετά την αποχώρηση ενός, έμειναν 24 και προέρχονταν και από τις τρεις τάξεις του Λυκείου μας.  Δηλαδή ήταν ηλικίας 16 – 18 ετών, και συμμετείχαν στους Ομίλους Αστρονομίας & Αστροφυσικής του σχολείου μας.   Οι δυο Όμιλοι συναντιόμασταν μαζί κάθε Τρίτη και Παρασκευή μετά το πέρας των μαθημάτων από τις 13:45 – 14:45, με μεγάλη θυσία ελεύθερου χρόνου και από μας και τους μαθητές μας, αφού η εκπαιδευτική νομοθεσία των ΓΕΛ δεν επιτρέπει την συμπερίληψη των Ομίλων στο εκπαιδευτικό ωράριο, πράγμα που ίσχύει για τους Ομίλους στα πρότυπα και πειραματικά σχολεία. Αυτό βέβαια είχε ως άμεση συνέπεια ότι εκτός από έναν αρκετά συμπαγή πυρήνα περίπου 9 μαθητών κυρίως της 1ης Λυκείου, που παρακολουθούσαν ενεργά και συμμετείχαν ανελειπώς στις συναντήσεις, να μην συμμετέχει στους Ομίλους τακτικά, αλλά εκ περιτροπής μια αρκετά μεγάλη μερίδα μαθητών των δυο ανώτερων τάξεων του Λυκείου μας. Την μερίδα αυτή των μαθητών αποφασίσαμε να την διατηρήσουμε στον Όμιλο, παρά τις απουσίες της, μη εφαρμόζοντας αυστηρά τα σχετικά περί των Ομίλων για χάρη της ωφέλειάς τους, αναλογιζόμενοι της δυσκολίες της προετοιμασίας τους για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις για την είσοδό τους στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα.  

Μαθαίνω:  Οι μαθητές παράλληλα με την σχεδίαση και την κατασκευή  των τηλεσκοπίων και τον τρόπο λειτουργίας τους πήραν βασικές και προχωρημένες γνώσεις Αστρονομίας  και Αστροφυσικής .

Οι δεξιότητες που εξάσκησαν οι μαθητές ήταν:

1. Η έρευνα για αποτελεσματική αναβάθμιση (upcycling) των καθημερινών και χρησιμοποιημένων υλικών για μετασχηματισμό και εξέλιξή τους σε χρήσιμα όργανα για την ζωή και την επιστήμη,
2. Η γνωριμία με την έρευνα και η καλλιέργεια των ερευνητικών τους δεξιοτήτων
3. H επεξεργασία και η ανάλυση των δεδομένων, 
4. Η συζήτηση και η διερεύνηση ισχυρισμών και αποδεικτικών στοιχείων στην πράξη 
5. Η λήψη και σύνταξη συμπερασμάτων, 
6. Η σύσταση και η συνεργασία ερευνητικών ομάδων,
7. Η δεξιότητα στην δημιουργία παρουσιάσεων και η δεξιότητα της παρουσίασής τους στο κοινό,
8. Η επίγνωση των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων τους σε ένα πανελλήνιο αλλά και διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. 

Δρω: Οι μαθητές με την συνεργασία των γονιών τους σχεδίασαν μορφές τηλεσκοπίων, που τις συζήτησαν και τις εξέλιξαν, με την βοήθεια και την καθοδήγησή μας κατά την διάρκεια των συναντήσεων των Ομίλων μας και από κοινού διαλέχθηκε το καταλληλότερο σχέδιο τηλεσκοπίου για την κατασκευή του στην τάξη. Το τηλεσκόπιο αποφασίστηκε να είναι Νευτόνειο κατοπτρικό τύπου Dobsonian αλλά με την καινοτόμα ιδέα να είναι μεταβλητού μήκους για να επιδέχεται πειραματισμούς με εναλλαγή και δοκιμή διαφορετικών κατόπτρων. Το τηλεσκόπιο αυτό θα είχε ως πρωτεύον κάτοπτρο ένα στρόγγυλο μεγεθυντικό καθρεφτάκι μπάνιου ένα λοξά κομμένο τεμάχιο κουρτινόξυλου και μη χρησιμοποιημένους πλαστικούς σωλήνες αποχέτευσης.  Στην συνέχεια οι μαθητές βοήθησαν την απόσπαση των περιμετρικών πλακών από μελαμίνη κάποιων άχρηστων παλιών εδρών του σχολείου μας με σκοπό την επαναχρησιμοποίησή των πλακών αυτών στην δημιουργία της βάσης του τηλεσκοπίου και την παράλληλη μετατροπή των παλιών εδρών σε κατάλληλα τραπέζια ανάγνωσης για την δημιουργία αναγνωστηρίου στο σχολείο. Σε όλη την κατασκευή του τηλεσκοπίου οι μαθητές βοηθούσαν ποικιλοτρόπως, είτε φωτογραφίζοντας την διαδικασία, είτε κρατώντας τα προς κοπή και συναρμολόγηση κομμάτια, ενώ εμείς φυσικά φροντίζαμε να μην δημιουργηθεί ο παραμικρότερος κίνδυνος για όλους μας, λαμβάνοντας πάντα όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλειά και την αποφυγή τραυματισμών. Τέλος οι μαθητές ολοκλήρωσαν τις δραστηριότητες ετοιμάζοντας εργασίες πάνω σε ό,τι έμαθαν, συνθέτοντάς τες σε Powerpoint και τις παρουσίασαν στους άλλους μαθητές σε εκδήλωση του σχολείου.

Συμπεράσματα σχετικά με την Ανοιχτή Σχολική Εκπαίδευση:

Η δραστηριότητα δεν ήταν πλήρως ενσωματωμένη στο πρόγραμμα σπουδών του σχολείου, αλλά είχε στοιχεία από την  Γεωμετρία με τις διάφορες γεωμετρικές κατασκευές στην σχεδίαση και την κατασκευή του τηλεσκοπίου, την Φυσική αφορώντας τον τομέα της Οπτικής, την Πληροφορική με την χρήση του διαδικτύου και την δημιουργία των εργασιών των παρουσιάσεων και την δημιουργία βίντεο καθώς και με  το μάθημα της Οικονομίας, όσον αφορά στην αποδοτικότερη αξιοποίηση των υπαρχόντων πόρων.        Ήταν πραγματικά κάτι πολύ χρήσιμο και καινοτόμο γιατί έδωσε την ευκαιρία να συμμετέχουν στην δράση 

και ενεργοποίησε μαθητές με μειωμένο ενδιαφέρον για το σχολικό πρόγραμμα, αναδεικνύοντας δεξιότητες που και οι ίδιοι δεν γνώριζαν ότι είχαν.   Η ανοιχτή σχολική εκπαίδευση μπορεί ακόμη να χρησιμεύσει στην ανάπτυξη της εκτίμησης των μαθητών και των γονιών τους για τους δασκάλους τους, έξω από την πίεση της βαθμολόγησης και της ολοκλήρωσης της σχολικής ύλης, αποτελώντας συγχρόνως ένα αποδοτικό εργαλείο για την καλλιέργεια των κρυμμένων δεξιοτήτων των μαθητών, των γονιών και των δασκάλων τους.

Η αλλαγή/καινοτομία υποστηρίχθηκε από:  [ναι ] Διεύθυνσητουσχολείου  [ναι ] σχολικό σύλλογο διδασκόντων του σχολείου
[ όχι ] Τοπική αυτοδιοίκηση  [ναι ] Άλλο: Εταιρεία Αστρονομίας & Διαστήματος του Βόλου.

Αποτελέσματα μαθητών: Οι μαθητές ήταν ενθουσιασμένοι με την κατασκευή από κοινού ενός τηλεσκοπίου αντιλαμβανόμενοι στην πράξη την λειτουργία του καθώς και την απλότητα και την αμεσότητα της εφαρμογής της επιστήμης  μέσα από καθημερινά υλικά και τις δυνατότητές τους. 

Ως παράδειγμα, ένας μαθητής ανέφερε: « Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι θα ήμουν ποτέ ικανός να συμμετέχω ενεργά στην κατασκευή ενός τηλεσκοπίου και μάλιστα από τόσο απλά υλικά. Ήταν πραγματικά ένα μάθημα ζωής για όλους μας και σας ευχαριστούμε πολύ γι αυτό!»

Αυτή η πρακτική συνέβαλε στην αύξηση της: 

[  ναι ] ενασχόληση των οικογενειών [ ναι  ] συμμετοχής των κοριτσιών [ναι] ευαισθητοποίησης των μαθητών για την έρευνα  στις επιστήμες και για τη σταδιοδρομία τους στις φυσικές επιστήμες

Πιο συγκεκριμένα ο κύριος κορμός των 9 μαθητών που παρακολουθούσαν και συμμετείχαν ενεργότερα στις δραστηριότητες του Ομίλου αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από κορίτσια με ελάχιστη κλίση προς τα θετικά μαθήματα και σχεδόν αποκλειστικά θεωρητικού προσανατολισμού, που  χωρίς την ευσυνειδησία και την βοήθειά τους το πρότζεκτ δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να υλοποιηθεί. Επίσης οι οικογένειες των μαθητών δέχθηκαν και ενθάρυναν την επιπλέον παραμονή των μαθητών στο σχολείο, εκτός σχολικού ωραρίου και βοήθησαν στην σχεδίαση των τηλεσκοπίων και την δημιουργία των παρουσιάσεων  της δράσης των παιδιών τους στους δύο Ομίλους. Κατά γενική ομολογία των συμμετεχόντων μαθητών οι δραστηριότητες  αύξησαν το ενδιαφέρον τους και άλλαξαν την άποψή τους  για τις Φυσικές Επιστήμες τις οποίες μέχρι πριν τις θεωρούσαν ως κάτι απρόσιτο για αυτούς.